Rodzicielstwo to podróż pełna troski, zwłaszcza gdy chodzi o rozwój naszych pociech. Jednym z terminów, który może wywołać u rodziców niepokój, jest „obniżone napięcie mięśniowe u niemowląt”. Czy tzw. słabe napięcie mięśniowe u niemowlaka oznacza problemy rozwojowe dziecka w przyszłości? Dziś rozłożymy ten temat na czynniki pierwsze, wyjaśniając, czym jest napięcie mięśniowe, jakie są przyczyny obniżonego napięcia mięśniowego, jak rozpoznać objawy obniżonego napięcia mięśniowego u niemowląt, a także odpowiemy na pytanie, czy obniżone napięcie mięśniowe można wyleczyć?
Czym jest napięcie mięśniowe i co oznacza obniżone napięcie mięśniowe u niemowlaka?
Napięcie mięśniowe jest niezbędne każdemu człowiekowi do wykonywania ruchów, pokonywania siły grawitacji, utrzymywania prawidłowej postawy ciała, zachowania równowagi i bycia w gotowości do działania — wykonywania ruchów dowolnych, celowych.
Ekspert radzi
Napięcie mięśniowe to nie to samo co siła mięśniowa — mięśnie mogą być silne, ale ich podstawowe napięcie może być niskie, choć bardzo często osłabienie siły mięśniowej towarzyszy obniżonemu napięciu mięśniowemu u niemowląt, które potocznie jest określane także tako tzw. słabe napięcie mięśniowe. Kłopoty pojawiają się, gdy napięcie mięśniowe – jego ilość lub rozkład, czyli dystrybucja w ciele – utrudnia dziecku podejmowanie aktywności ruchowej dobrej jakości.
Zaburzenia dystrybucji napięcia mięśniowego – gdy problem nie tkwi w ilości napięcia, lecz w rozmieszczeniu
Nie tylko „ilość” napięcia mięśniowego się liczy, ale również jego „rozkład” w ciele dziecka, czyli tzw. dystrybucja napięcia mięśniowego i „współpraca” między poszczególnymi grupami mięśniowymi. To, jak napięcie rozkłada się pomiędzy różnymi partiami mięśniowymi, ma ogromny wpływ na jakość ruchu.
Noworodek: ,,słabe” napięcie mięśniowe w centrum, wzmożone na obwodzie ciała
U noworodków typowa jest tzw. centralna hipotonia, czyli tzw. słabe napięcie mięśniowe w centrum ciała (tułów), przy jednoczesnym zwiększonym napięciu na obwodzie (ręce — zaciśnięte piąstki, rączki zgięte blisko ciała; nogi zgięte, przeciągnięte do brzuszka). Wraz z dojrzewaniem ośrodkowego układu nerwowego centrum ciała niemowlęcia zyskuje stabilność, a kończyny (rączki, nóżki) – swobodę ruchu. Jeśli ten proces zostaje zaburzony, może dojść do zaburzeń dystrybucji napięcia mięśniowego, skutkujących nieharmonijnym rozwojem ruchowym i posturalnym.
Diagnoza obniżonego, tzw. słabego napięcia mięśniowego u niemowląt wymaga uważnej, całościowej oceny, dopasowanej do wieku maluszka – najlepiej przeprowadzonej przez fizjoterapeutę dziecięcego i/lub neurologa.
Przyczyny obniżonego napięcia mięśniowego u niemowląt
Obniżone napięcie mięśniowe u niemowląt to objaw, który może mieć wiele różnych przyczyn – od łagodnych i przemijających, po poważne zaburzenia neurologiczne lub genetyczne. W praktyce oznacza to, że tzw. słabe napięcie mięśniowe u niemowlaka może wynikać zarówno z niegroźnych, często także fizjologicznych zaburzeń dojrzewania układu nerwowego, jak i być jednym z pierwszych objawów choroby. Z punktu widzenia diagnostycznego, warto wyróżnić kilka głównych kategorii przyczyn obniżonego napięcia mięśniowego u niemowląt.
🔹 Przyczyny centralne i obwodowe
W wielu przypadkach obniżone napięcie mięśniowe u dzieci ma tzw. przyczynę ,,centralną”, związaną z nieprawidłowym działaniem ośrodkowego układu nerwowego, co prowadzi do zaburzeń podstawowego napięcia posturalnego. Z kolei pochodzenie obwodowe wiąże się z uszkodzeniami nerwów obwodowych lub samych mięśni.
🔹 Zaburzenia genetyczne i metaboliczne
Obniżone napięcie mięśniowe u niemowląt może być jednym z objawów chorób genetycznych, takich jak zespół Downa, Rett’a, Pradera-Williego czy Joubert’a. W tych przypadkach wiotkość i trudności w rozwoju ruchowym są częścią szerszego obrazu klinicznego.
Ekspert radzi
Inną grupą są choroby metaboliczne, które mogą zaburzać prawidłowe funkcjonowanie mięśni i układu nerwowego. Wśród chorób nerwowo-mięśniowych wymienia się np. rdzeniowy zanik mięśni (SMA), pierwotne dystrofie mięśniowe oraz neuropatie. W niektórych postaciach dystrofii mięśniowej objawy takie jak obniżone napięcie mięśniowe, osłabienie siły mięśni czy przykurcze mogą być widoczne już u noworodków.
🔹 Przyczyny okołoporodowe i nabyte
Niektóre dzieci rodzą się z prawidłowym napięciem mięśniowym, ale z różnych powodów dochodzi u nich do zaburzeń w okresie okołoporodowym lub niemowlęcym. Do najczęstszych czynników ryzyka i przyczyn obniżonego napięcia mięśniowego u niemowląt należą m.in.:
- niedotlenienie okołoporodowe – może prowadzić na początku do obniżenia napięcia mięśniowego u niemowlaka, które z czasem może przekształcić się we wzmożone napięcie mięśniowe,
- wcześniactwo – niedojrzałość układu nerwowego sprzyja zaburzeniu napięcia mięśniowego,
- przedłużająca się żółtaczka – może wpływać na funkcjonowanie OUN,
- zakażenia wewnątrzmaciczne – np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Zdarza się, że obniżone napięcie mięśniowe u niemowląt jest jednym z pierwszych objawów mózgowego porażenia dziecięcego (MPDz).
🔹 Przyczyny idiopatyczne i funkcjonalne
W wielu sytuacjach, pomimo szerokiej diagnostyki, nie udaje się jednoznacznie określić przyczyny obniżonego napięcia mięśniowego. Mówimy wtedy o hipotonii idiopatycznej. Warto jednak wiedzieć, że niektóre dzieci z pozornie niewyjaśnioną przyczyną obniżonego napięcia mięśniowego mogą mieć problemy z opisanym już w tym artykule, zaburzeniem dystrybucji napięcia mięśniowego.
Objawy obniżonego napięcia mięśniowego u niemowląt – tzw. czerwone flagi, które powinny zaniepokoić
Jak rozpoznać objawy obniżonego napięcia mięśniowego u niemowląt? Choć do pewnego stopnia rozwój każdego maluszka przebiega indywidualnym tempem, istnieją symptomy, które powinny zaniepokoić rodziców i skłonić do konsultacji z lekarzem/fizjoterapeutą. Oto najczęstsze objawy ,,słabego” napięcia mięśniowego u niemowląt:
- ,,Wiotkość” i przelewanie się przez ręce – dziecko sprawia wrażenie bardzo luźnego, bez oporu, łatwo dopasowuje się do rąk osoby dorosłej.
- Nadmierna ruchomość stawów – np. siad w szpagacie, nadmiernie elastyczne kończyny.
- Problemy z kontrolą główki – w 3. miesiącu życia główka nadal może być niestabilna, opada podczas noszenia czy podnoszenia malucha.
- ,,Przyklejenie do podłoża”– dziecko niechętnie i z dużym wysiłkiem sięga po zabawki czy unosi nóżki nad podłoże w leżeniu na plecach.
- Awersja do leżenia na brzuszku – to częsty objaw zaburzeń dystrybucji napięcia mięśniowego. Zamiast aktywnego, symetrycznego podporu na przedramionach, dziecko może „zawieszać się” na obręczy barkowej i biernie odginać główkę w tył.
- Nadmierne ślinienie, uboga mimika twarzy, ciągle otwarte usta, stale wysunięty język.
- Charakterystyczne pozycje siedzące – objawem mogą być stale zaokrąglone plecy, notorycznie wybierany przez dziecko siad w literkę ,,W”.
- Zamiast czworakowania dziecko z zaburzeniami napięcia mięśniowego może wybierać przemieszczanie się na pośladkach.
- Trudności z karmieniem i mową – tzw. słabe napięcie mięśniowe u niemowlaka może wpływać na trudności z pobieraniem pokarmu (już w pierwszych dniach życia — ssanie, połykanie), a w późniejszym czasie być przyczyną opóźnienia rozwoju mowy.
- Słaba koordynacja ruchowa, częste przewracanie się – ruchy są nieprecyzyjne, a dziecko może mieć trudności z czuciem ciała.
Ekspert radzi
Wszystkie powyższe objawy obniżonego napięcia mięśniowego u niemowląt powinny zostać skonsultowane z fizjoterapeutą lub neurologiem dziecięcym. Choć nie każda niechęć do leżenia na brzuszku oznacza poważne zaburzenie, na wszelki wypadek warto skonsultować się ze specjalistą — im wcześniej zostanie postawiona diagnoza, tym większa szansa na skuteczne wsparcie rozwoju dziecka.
Rozwój motoryczny maluszka: obniżone napięcie mięśniowe, a chodzenie
Obniżone napięcie mięśniowe, a chodzenie — to temat, który często niepokoi rodziców, zwłaszcza gdy dziecko później zaczyna osiągać kolejne kamienie milowe rozwoju, takie jak samodzielne chodzenie, lub jego sposób poruszania się wygląda inaczej niż u rówieśników. Obniżone napięcie mięśniowe, a chód: niskie napięcie mięśniowe często wiąże się z opóźnieniem samodzielnego chodzenia, które może pojawić się nawet po 18 miesiącu życia. Najbardziej charakterystycznymi cechami chodu przy obniżonym napięciu mięśniowym u dziecka są:
🔹 problemy z naprzemienną pracą nóg i równowagą,
🔹 chód jest mało ,,elegancki”, dziecko może kołysać się na boki, wypinać pupę i mieć wystający brzuch — choć na samym początku niemal wszystkie niemowlęta prezentują takie cechy podczas nauki chodu, u dzieci z tzw. słabym napięciem mięśniowym te niepoprawne wzorce ruchowe oraz posturalne utrzymują się, a chód w miarę czasu nie ewoluuje w kierunku bardziej ,,eleganckiego” i lepiej skoordynowanego.
🔹 Bywa, że u dzieci z obniżonym napięciem mięśniowym pojawiają się przeprosty w stawach kolanowych, często z tendencją do koślawienia (także podczas chodu).
Im wcześniej wdrożona zostanie interwencja fizjoterapeutyczna – ukierunkowana na wzmocnienie mięśni, poprawę koordynacji i naukę prawidłowych wzorców ruchowych – tym większa szansa na rozwój prawidłowych funkcji, w tym stabilnego chodu i uniknięcie trwałych, nieprawidłowych nawyków posturalnych.
Czy obniżone napięcie mięśniowe można wyleczyć?
Wielu rodziców zadaje sobie pytanie: czy obniżone napięcie mięśniowe można wyleczyć?
Ekspert radzi
Choć samo napięcie – rozumiane jako opór mięśnia wobec rozciągania – rzadko ulega całkowitej zmianie podczas leczenia/terapii, to odpowiednio prowadzona terapia może znacząco poprawić funkcjonowanie dziecka. Celem leczenia nie jest wyleczenie obniżonego napięcie mięśniowego, lecz poprawa jakości ruchu, napięcia posturalnego, koordynacji oraz czucia ciała (priopriocepcja). Jak najszybsza diagnoza i odpowiednio prowadzona terapia pozytywnie wpływa na rozwój dziecka i ogranicza ryzyko utrwalania nieprawidłowych wzorców ruchowych.
Czy więc obniżone napięcie mięśniowe można wyleczyć?
W sensie pełnego przywrócenia normy – nie zawsze. Ale prowadząc prawidłowo dobraną do dziecka i jego zaburzeń terapię, wyleczyć można konsekwencje tzw. słabego napięcia mięśniowego: opóźnienia w rozwoju motorycznym np. podczas nauki chodzenia, zaburzenia postawy ciała. Podsumowując – czy obniżone napięcie mięśniowe można wyleczyć?
Nie zawsze w sensie biologicznym, ale często w sensie funkcjonalnym – poprzez terapię ze specjalistą, ruch i wspierające środowisko, które sprzyja kształtowaniu prawidłowych wzorców ruchowo-posturalnych.
Bibliografia (dostęp do źródeł internetowych z dnia 11.08.2025):
- Linda Reus, Leo A. van Vlimmeren, J. Bart Staal, Anjo J.W.M. Janssen, Barto J. Otten, Ben J. Pelzer, Maria W.G. Nijhuis-van der Sanden, Objective evaluation of muscle strength in infants with hypotonia and muscle weakness, Research in Developmental Disabilities, Volume 34, Issue 4, 2013, Pages 1160-1169: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0891422212003447
- Eugenio Mercuri, Maria Carmela Pera, Claudia Brogna, Chapter 21 – Neonatal hypotonia and neuromuscular conditions, Handbook of Clinical Neurology, Elsevier, Volume 162, 2019, Pages 435-448, ISSN 0072-9752, ISBN 9780444640291: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/B9780444640291000217?via%3Dihub
- Susan E. Sparks, Neonatal Hypotonia, Clinics in Perinatology, Volume 42, Issue 2, 2015, Pages 363-371, ISSN 0095-5108, ISBN 9780323356626: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0095510815000251?via%3Dihub
- Neonatal tone management Roshirl Franciscoa, Stacey Hallb, Geetanjali Rathorec, Nivedita Thakura, Neonatal tone management, Volume 29, Issue 2101562November 2024: https://www.sfnmjournal.com/article/S1744-165X(24)00044-1/fulltext
Autor
