Małe, ale uciążliwe – czym są afty na języku?
Afta to niewielka ranka błony śluzowej jamy ustnej. Może pojawić się na języku (zwłaszcza na jego czubku, po bokach i na spodzie), ale także na innych obszarach jamy ustnej, takich jak podniebienie miękkie, wargi, dziąsła lub wewnętrzna strona policzków [1].
Jak wygląda afta? Jest to biała lub żółta plamka otoczona czerwoną obwódką świadczącą o stanie zapalnym [1]. Zazwyczaj występuje pojedynczo w postaci małej afty o średnicy nie większej niż 0,5 cm (afty Mikulicza). Rzadziej ma charakter dużych zmian powyżej 1 cm, które po zagojeniu się pozostawiają blizny (afty Suttona) [2].
Zdarza się, że afty w jamie ustnej są bardzo drobne, ale występują w skupiskach po kilkanaście sztuk. Są to zmiany opryszczkopodobne, które goją się bez komplikacji w ciągu 3 tygodni [3].
Po czym rozpoznać afty na języku? Objawy
Pojawieniu się afty na języku towarzyszy uczucie mrowienia, pieczenia lub kłucia. Następnie bardzo szybko powstaje bolesna, czerwona plamka, która przekształca się w małe, okrągłe lub owalne owrzodzenie [1, 2].
Afta na języku nie krwawi, ale jest bolesna. Nieprzyjemne dolegliwości nasilają się zwłaszcza przy myciu zębów, poruszaniu językiem lub spożywaniu pikantnych i kwaśnych potraw. Afty mogą również utrudniać płynne mówienie, a towarzyszący im łagodny obrzęk języka powoduje ogólne pogorszenie samopoczucia [1].
Skąd się biorą afty na języku? Przyczyny
Choć przyczyna pojawiania się aft na języku nie jest dobrze znana, na ich powstawanie mogą wpływać takie czynniki jak [1, 3, 4]:
- długotrwały stres i zmęczenie;
- spożywanie niektórych produktów spożywczych, zwłaszcza twardych, które mogą skaleczyć błonę śluzową w jamie ustnej;
- dieta uboga w żelazo i witaminy z grupy B;
- zaburzenia hormonalne;
- alergie pokarmowe;
- urazy mechaniczne np. przygryzienie języka lub termiczne np. powstałe podczas picia gorącej herbaty;
- zaburzenia odporności;
- urazy spowodowane noszeniem protezy lub aparatu ortodontycznego;
- choroby o podłożu zapalnym np. celiakia lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego.
Jak przyspieszyć gojenie się afty na języku?
Afty na języku goją się samoistnie, zazwyczaj w ciągu 10-15 dni. Można jednak wykorzystać proste metody łagodzenia uciążliwych objawów i przyspieszające gojenie. Warto smarować aftę żelem stomatologicznym, który lekko znieczuli i odkazi bolesny obszar oraz utworzy na nim warstwę ochronną [1].
Zmiany można także smarować olejkiem z drzewa herbacianego lub żelem aloesowym. Pomocne jest również płukanie jamy ustnej wyciągiem z szałwii, rumianku lub łopianu lekarskiego, albo wodą z solą [1].
W czasie wykwitu afty na języku należy zadbać o pełnowartościową dietę bogatą w witaminę B12, kwas foliowy, żelazo i cynk oraz unikać pokarmów podrażniających zmiany (np. gorących i pikantnych potraw) [1].
Jak zapobiegać powstawaniu aft na języku?
Aby zapobiec ponownemu pojawianiu się aft, trzeba zidentyfikować czynniki przyczyniające się do tego stanu. Zalecana jest również prawidłowa higiena jamy ustnej, czyli szczotkowanie zębów nie rzadziej niż dwa razy dziennie, używanie nici dentystycznej oraz antyseptycznych, łagodnych płynów do płukania ust [2].
Istotne są także regularne wizyty u stomatologa, które pozwolą zachować zdrowie jamy ustnej. Osoby, które noszą aparat ortodontyczny lub protezę, powinny regularnie poddawać się badaniom kontrolnym u dentysty oraz szczególnie dbać o higienę jamy ustnej. Należy również zadbać o zdrowie ogólne, w tym o relaks i prawidłowe odżywianie organizmu. Zróżnicowana dieta, odpowiednia dawka snu, regularna aktywność fizyczna oraz czas na relaksujące zajęcia, doskonale wspierają odporność.
Jeśli afcie na języku towarzyszą inne objawy, takie jak gorączka lub owrzodzenie nie goi się prawidłowo i utrzymuje dłużej niż dwa tygodnie, najlepiej skonsultować się z lekarzem.
Artykuł powstał we współpracy z Bausch and Lomb.
Bibliografia
1. Kuźnik M., Afty – przyczyny i leczenie, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/choroby-i-leczenie-przyzebia/295854,afty-przyczyny-i-leczenie, dostęp: 29.04.2025).
2. Nowak M., Afty nawracające – diagnostyka, różnicowanie i leczenie, 2019 (witryna internetowa: https://www.praktycznastomatologia.pl/artykul/afty-nawracajace-diagnostyka-roznicowanie-i-leczenie, dostęp: 29.04.2025).
3. Tomusiak-Plebanek A., Mikrobiota jamy ustnej w aftach nawracających, 2016 (witryna internetowa: https://podyplomie.pl/stomatologia/22436,mikrobiota-jamy-ustnej-w-aftach-nawracajacych, dostęp: 29.04.2025).
4. Darczuk D., Gałecka-Wanatowicz D., Problemy stomatologiczne w POZ. Trudno gojące się owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej, 2019 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/medycynarodzinna/praktyka-kliniczna/218014,owrzodzenia-blony-sluzowej-jamy-ustnej, dostęp: 29.04.2025).