Tiki nerwowe u dzieci

Tiki (popularnie nazywane tikami nerwowymi) są częstym zaburzeniem napadowym obserwowanym mu dzieci. Polegają one na występowaniu mimowolnych, nagłych, szybkich, krótkotrwałych, powtarzalnych, nierytmicznych ruchów, określanych tikami ruchowymi lub wydawaniu dźwięków lub wyrazów – opisywanych jako tiki wokalne. 

Tiki nerwowe występują głównie u dzieci w wieku szkolnym. Jednak czy można je zaobserwować również u noworodka podczas snu? Jeśli, jako rodzic, zastanawiasz się czym są i jak powstrzymać tiki nerwowe u dzieci, chcesz wiedzieć jak wygląda leczenie oraz czy i jak można ich się trwale pozbyć, zapraszamy do lektury artykułu. Poniżej przybliżamy temat tików nerwowych u dziecka oraz tego, jak je leczyć.

Tiki nerwowe u dzieci: rodzaje

Tiki przemijające, czyli takie które trwają od kilku tygodni do kilku miesięcy (krócej niż rok) występują aż u 20% dzieci w wieku 5-10 lat. Największą intensywność objawów obserwuje się w wieku 10-11 lat, natomiast z wiekiem ich częstość i intensywność maleje.

Znacznie rzadziej występują tiki przewlekłe, czyli takie, które trwają przez ponad 12 miesięcy (mogą one ustępować, ale na okres krótszy niż 2 miesiące). Ich częstość szacowana jest dla tików ruchowych na 0,3-0,8 %, a dla tików wokalnych na nieco powyżej 0.8 %. Tiki dwukrotnie częściej występują u chłopców.

Warto zauważyć, że przy łagodnych postaciach tików nerwowych u dzieci, część rodziców i samych dzieci nie jest świadoma ich występowania.

Tiki nerwowe u dzieci: wiek dziecka

Tiki nerwowe obserwowane są zwykle u dzieci powyżej 4 roku życia, a także tych w wieku szkolnym. Warto zaznaczyć, że tiki nerwowe nie występują natomiast u noworodka (także podczas snu). Bardzo rzadki jest początek występowania tików w wieku dorosłym. Często wiąże się to wówczas ze spożywaniem narkotyków i/lub uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego. W związku z tym, warto zachować czujność, jeśli po raz pierwszy w życiu zaobserwujemy u nastolatka objawy takie jak mimowolne ruchy:

• kciuka;
• głowy;
• palców dłoni;
• gałek ocznych;
• całego ciała;
• kończyn
• lub szczęki.

Tiki nerwowe u dziecka: przyczyny

Przyczyny występowania tików u dzieci nie są do końca poznane, wiadomo natomiast, że częściej obserwujemy przypadki rodzinne. Tiki nerwowe występują częściej u dzieci:

• z rozpoznanym ADHD (zespołem nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi);
• OCD (zaburzeniem obsesyjo-kompulsyjnym);
• mogą również wystąpić po przebyciu infekcji (częściej tych, spowodowanych przez paciorkowce).

W bardzo rzadkich przypadkach, po zadziałaniu czynnika immunologicznego takiego jak infekcje, choroby autoimmunologiczne, mogą wystąpić różnorodne zaburzenia neurologiczne i psychiatryczne, gdzie obok innych objawów mogą wystąpić tiki. Takie okoliczności skłonić do pilnej wizyty u lekarza.

Tiki ruchowe, wokalne i złożone

Mówiąc o tikach, rodzice często wymieniają zaobserwowane u swoich dzieci mimowolne ruchy kciuka, głowy, palców dłoni, gałek ocznych, całego ciała, kończyn, czy szczęki. Warto jednak wiedzieć, że wyróżnia się kilka postaci tików nerwowych.

Tiki ruchowe proste

Najczęściej obserwuje się występowanie tików ruchowych prostych,czyli krótkiego napięcia pojedynczych mięśni np. pod postacią ruchów szyi, mrugania oczami, wzdrygnięcia ramion, grymasów twarzy, ruchu dłoni, a nawet pojedynczych palców, np. kciuka.

Tiki wokalne proste

Nieco rzadziej występują tiki wokalne proste np. chrząkanie, szczekający kaszel, pociąganie nosem, głośne przełykanie itp.

Tiki złożone

Jeszcze rzadziej występują tiki złożone, czyli np. uderzania ręką, mimowolne ruchy kończyn, a nawet całego ciała, kilkukrotne powtarzanie zasłyszanych dźwięków, słów (echolalia), sporadycznie przekleństw (koprolalia).

Dla tików charakterystyczne są doznania, z jakimi wiążą się one dla pacjenta. Zwykle są one opisywane jako coś, czemu nie można się przeciwstawić. Do chwili ich wykonania, pacjenci mogą odczuwać narastające napięcie.

Tiki nerwowe: jak się pozbyć?

Częstym zagadnieniem poruszanym przy okazji występowania tików, jest to czy da się, a jeśli tak – to jak powstrzymać tiki nerwowe?

Niektórym, faktycznie udaje się na jakiś czas powstrzymać ich wystąpienie lub zamienić jeden tik na inny. Jednak zwykle przychodzi czas, kiedy – jak często określają to sami pacjenci – „muszą się wytikać”. Tiki często nasilają się w stresie, dużych emocjach i w zmęczeniu. Nieco mniej ich jest w trakcie wykonywania czynności wymagających skupienia. Zwykle nie występują we śnie.

Nie jest wskazana próba wywierania przez opiekunów i inne osoby z otoczenia, wpływu na pacjenta, aby ten powstrzymał się od wykonania tiku. Nie należy też komentować ich występowania, ponieważ może to wywoływać stres, a tym samym – na zasadzie błędnego koła – spowodować nasilenie występowania tików.

Tiki nerwowe u dzieci w wieku szkolnym

Występowanie tików nerwowych, podczas zajęć lekcyjnych u dzieci w wieku szkolnym, może być bardzo kłopotliwe. Często bywa odbierane przez osoby postronne, jako celowe przeszkadzanie, wyśmiewanie się dziecka. Przy ustalaniu postępowania z tikami, opiekunowie powinni współpracować z lekarzem.

Tiki nerwowe u dzieci: leczenie

Temat tików nerwowych u dziecka i tego jak je leczyć, zależy od rodzajów tików z jakimi mamy do czynienia. Tiki przemijające z definicji ustępują samoistnie. Tiki przewlekłe oraz objawy zespołu Gilles’a de la Touretta mają falujący przebieg, z okresami nasilenia i remisji.

Zagadnienie tików nerwowych u dziecka w kontekście tego, jak je leczyć, należy rozpocząć od podkreślenia, że nie ma uniwersalnego sposobu, wskazującego jak się ich pozbyć.

Przy łagodnym i umiarkowanym nasileniu tików, zwykle nie obserwuje się pogorszenia funkcjonowania dziecka. Ten stan nie wpływa na jego jakość życia, w tym występowanie stresu związanego z tikami. Niestety, przy dużym nasileniu tików, dzieci w wieku szkolnym mogą mieć problemy w szkole oraz w relacjach społecznych. A to może u nich powodować:

• znaczny stres;
• rezygnację z udziału w zajęciach;
• nieobecności w szkole;
• problemy emocjonalne;
• czasem występowanie tików może wiązać się z występowaniem urazów;
• większość pacjentów z zespołem Gilles’a de la Touretta ma towarzyszące zaburzenia psychiczne.

Psycholog dziecięcy a tiki nerwowe

Najważniejsza rolę w leczeniu tików odgrywa psychoedukacja i terapia, zalecana jest współpraca z psychologiem dziecięcym. Tiki nerwowe u dzieci mogą jednak wymagać leczenia farmakologicznego.  Niekiedy  zastosowanie leków jest wręcz konieczne. O rozpoczęciu farmakoterapii powinien zadecydować psychiatra lub neurolog dziecięcy. Jak leczyć tiki nerwowe?

W przypadku tików związanych z czynnikami immunologicznymi, skuteczne bywa leczenie przyczynowe. Ponadto, bardzo ważne jest leczenie i terapia zaburzeń współistniejących obok tików nerwowych u dzieci. Przebieg leczenia powinien zawsze być nadzorowany przez lekarza.

Tiki nerwowe u dzieci a magnez

Rodzice poszukujący pomocy dotyczącej występowania tików nerwowych u dziecka, często zaglądają na forum w internecie. Jednak wiedzy o tikach nerwowych u dziecka z forum, nie należy traktować jako wiarygodnej. Zawsze lepiej skonsultować się z lekarzem. Można przytoczyć tutaj zagadnienie tików nerwowych u dzieci i stosowania magnezu. Nie udowodniono, by suplementy diety, preparaty witaminowe i minerały np. magnez wpływały na skuteczność leczenia tików.

Leczenie tików nerwowych u dzieci a najbliższe otoczenie

Bardzo istotną rolę odgrywa edukacja osób w otoczeniu dziecka, u którego występują tiki. Pozwala ona na uniknięcie lub ograniczenie prześladowania przez inne osoby, a także zmniejszy ryzyko interpretowania tików jako działania celowe, bądź przejaw nieposłuszeństwa.

Społeczna akceptacja pomaga w zapewnieniu dziecku przyjaznego środowiska, a co za tym idzie redukcji stresu, co może mieć pozytywny wpływ  na zmniejszenie częstości występowania tików.

Podsumowując, tiki są częstym zaburzeniem napadowym w wieku dziecięcym. Najczęściej mają one łagodny przebieg. Charakter tików oraz ich nasilenie zależy od przyczyn i cech indywidualnych pacjenta. W razie ich wystąpienia, warto skonsultować się z lekarzem, celem potwierdzenia rozpoznania, a także doboru odpowiedniego postępowania.

Źródła:

Barbara Steinborn : Neurologia wieku rozwojowego. 2017, PZWL;
Jones KS, Saylam E, Ramphul K. Tourette Syndrome And Other Tic Disorders. [Updated 2022 May 2]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499958/.