Sen zapewnia nam regenerację sił i odpoczynek, zaś o małych dzieciach mówimy, że podczas snu rosną. Od narodzin dziecka, przez kolejne lata rodzice starają się mu zapewniać odpowiedni czas i miejsce na sen, a także spokój, gdy zaśnie. Co robić, kiedy małe dziecko płacze po odłożeniu do łóżeczka, śpi niespokojnie lub często się budzi? Dlaczego odgłos przypominający szum wód płodowych działa na malucha uspokajająco? Czy i jaki szum dla dzieci może pomóc im w zasypianiu? Czym jest różowy szum i gdzie znajduje zastosowanie? Jak używać szumiących zabawek, aby emitowany przez nie szum był bezpieczny dla dzieci? Poniżej znajdziesz odpowiedzi na te pytania oraz praktyczne wskazówki.
Kiedy w domu pojawia się niemowlę, życie wszystkich domowników zostaje wywrócone do góry nogami. Dotychczasowa rutyna przestaje istnieć, rodzina na nowo organizuje swój czas. We wszystkich sprawach organizacyjnych dnia codziennego rodzice biorą pod uwagę dobro i zapewnienie spokoju dziecku. Przeorganizowanie własnych nawyków staje się nie lada wyzwaniem. Jeśli niemowlę z trudnością zasypia, łatwo się wybudza, śpi niespokojnie, bywa rozdrażnione i często płacze bez wyraźnego powodu lub zaczyna płakać zaraz po odłożeniu do łóżeczka – fizyczna i psychiczna wytrzymałość rodziców jest wystawiona na ciężką próbę. Co może nam pomóc w takich sytuacjach? Jak to jest, że szum dla dzieci może być lepszy od ciszy?
Szum wód płodowych i inne dźwięki w okresie prenatalnym
Aby zapewnić niemowlęciu najlepsze warunki do życia i rozwoju, staramy się eliminować wszystko, co z perspektywy dorosłej osoby wydaje się zakłócać mu spokój, wypoczynek i sen. W pierwszych tygodniach życia noworodki śpią około 16-18 godzin na dobę. Okazuje się jednak, że cisza nie zawsze ułatwia im zasypianie – często bywa, że dziecko płacze po odłożeniu do łóżeczka. Dlaczego tak się dzieje?
Przebywanie w ciszy wcale nie jest dla noworodka naturalnym doznaniem, ponieważ w okresie prenatalnym docierało do niego wiele różnych bodźców dźwiękowych. Świat dźwięków pochodzących z matczynego ciała jest bardzo bogaty, obejmuje szum wód płodowych, rytmiczne bicie serca matki, dźwięki związane z pracą jej układu pokarmowego czy ruchem. Do rozwijającego się dziecka docierają też, choć przytłumione przez płyn owodniowy, odgłosy ze świata zewnętrznego. Warto zauważyć, że w łonie matki dziecku towarzyszą głównie dźwięki o niskiej częstotliwości.
Szum dla dzieci brzmi znajomo
Po narodzinach, środowisko funkcjonowania dziecka radykalnie się zmienia. Pierwsze zderzenie noworodka z zewnętrznym światem, to chłód, który czuje rodząc się, nowy dotyk – dłoni, które go obejmują, a także wyraźne odgłosy i inne bodźce dochodzące z otoczenia. Wszystko wokół noworodka jest dla niego obce. Pierwsze tygodnie i miesiące życia to czas adaptacji do środowiska pozamacicznego oraz ustalania się rytmu snu i czuwania. Nic zatem dziwnego, że w tym czasie mogą u niemowląt występować trudności z zasypianiem, płacz zarówno przed zaśnięciem, jak i po wybudzeniu lub przy próbie ułożenia do snu. Wielu rodziców zastanawia się, co robić, gdy dziecko płacze po odłożeniu do łóżeczka.
To, co możemy niemowlakowi w tym czasie zapewnić, aby go uspokoić i wyciszyć, to nasza bliskość, ciepło naszego ciała, spokój, czułe przytulanie i wszelkie inne gesty przypominające znany i bezpieczny okres prenatalny. Rytmiczne bujanie czy kołysanie, owijanie pieluszką lub kocykiem, śpiewanie i szeptanie, to sprawdzone sposoby, których warto spróbować we wspomnianych sytuacjach. Dźwięki przypominające okres prenatalny mogą dawać noworodkowi poczucie bezpieczeństwa.
Szkopuł jednak w tym, że czasem nawet sprawdzone metody uspokajania i wyciszania nie pomagają (np. w okresie występowania kolki jelitowej czy ząbkowania), poza tym nie jesteśmy w stanie czuwać przy dziecku przez okrągłą dobę. Wtedy z pomocą może przyjść nam szum – oczywiście, nie każdy.
Biały i różowy szum dla dziecka
Z naukowo-technicznego punktu widzenia rozróżniamy 3 rodzaje szumu – biały, różowy i czerwony (inne źródła wymieniają również szum niebieski, fioletowy, a nawet czarny). Biały szum ma dźwięk statyczny, o równomiernej intensywności, przypominający głoskę „ssss”. Badania jego wpływu na uspokajanie i usypianie niemowląt były prowadzone już w latach 90 XX w. Spośród 3 wspomnianych rodzajów szumu ma najostrzejsze brzmienie – wyniki badań potwierdziły, że przez swoją jednostajność, pozwala maluchom „odciąć się” od innych dźwięków, uspakajając je i przyspieszając zasypianie. W ostatnim czasie coraz większą popularnością cieszy się szum różowy – o właściwościach pośrednich między białym i czerwonym – oraz brzmieniu zbliżonym do głoski „ffff” lub szumu rzeki. Okazało się bowiem, że szumy zbliżone do różowego wytwarza wiele naturalnych zjawisk przyrody, a przez eliminację dźwięków o wysokiej częstotliwości jest on bardziej przyjazny dla ucha, przyjemniejszy w odbiorze, a ponadto w większym stopniu przypomina odgłosy życia płodowego (m.in. szum wód płodowych). Sprawia to, że rodzice coraz częściej pytają o różowy szum dla dziecka, a emitujące go urządzenia zyskują na popularności.
Szum dla dzieci w praktyce
Zanim różowy szum dla dziecka zaczął być wykorzystywany w produktach przeznaczonych do uspokajania i usypiania maluchów, rodzice radzili sobie, wykorzystując włączone suszarki, odkurzacze, wentylatory, niedostrojone radia i inne urządzenia AGD. Później popularność zyskały dostępne w internecie nagrania z różnego rodzaju szumiącymi odgłosami. Dziś, oprócz aplikacji w smartfonach (których używanie do uspokajania maluchów nie jest do końca bezpieczne), mamy do dyspozycji specjalnie skonstruowane zabawki – przytulanki, wyposażone w emitujące szum urządzenia, które dzięki wbudowanym czujnikom, uruchamiają się w reakcji na płacz dziecka.
Zabawki emitujące szum: na co zwracać uwagę?
Produkty emitujące szum przeznaczone są dla noworodków i niemowląt, zatem priorytetem przy ich zakupie powinno być bezpieczeństwo. Dokonując wyboru, koniecznie zwróćmy uwagę na:
- jakość surowców, z jakich produkt jest wykonany,
- głośność szumu emitowanego przez urządzenie,
- łatwość prania produktu,
- możliwość wyjmowania urządzenia elektronicznego,
- możliwość bezpiecznego przymocowania zabawki poza zasięgiem dziecka (minimalizuje ryzyko tzw. nagłej śmierci łóżeczkowej).
Szum dla dzieci: umiar i rozsądek
Pamiętajmy, że korzystanie z urządzeń emitujących biały czy różowy szum dla dziecka powinno być zawsze podyktowane rzeczywistą potrzebą. Jeśli niemowlę bez problemów zasypia – przy karmieniu piersią/butelką albo podczas tulenia, w bliskości rodzica, a po odłożeniu do łóżeczka śpi spokojnie i nie budzi się – nie ma potrzeby wprowadzania dodatkowych „szumiących uspokajaczy”. Jeżeli jest inaczej i decydujemy się na wykorzystanie szumu, zachowajmy umiar i nie włączajmy go na wiele godzin, np. na całą noc, bez przerwy. Szum nie powinien być emitowany dłużej niż przez godzinę, maksymalnie półtorej. Zadbajmy też o to, aby urządzenie znajdowało się w bezpiecznej odległości od głowy dziecka.
Autorka: Joanna Pruban – psycholog, pedagog i psychoonkolog, Instytut Matki i Dziecka.