Siatki centylowe

Siatki centylowe to bardzo dobry i prosty sposób, aby obiektywnie ocenić rozwój naszego dziecka. Z pomocą siatek centylowych, możemy porównać wiele parametrów. Najczęściej służą nam do oceny przyrostu masy ciała i wzrostu. Przygotowuje się także siatki centylowe do oceny innych parametrów rozwoju, takich jak obwód główki dziecka – co jest bardzo ważne u niemowląt, oceny BMI – czyli wskaźnika względnej masy ciała wobec wysokości oraz ciśnienia tętniczego krwi. Zapraszamy do lektury artykułu, w którym przybliżamy temat siatek centylowych.

Siatki centylowe a płeć dziecka 

Tworzy się je oddzielnie – dla chłopców i dziewcząt. Pozwalają sprawdzić, czy dziecko rozwija się prawidłowo na tle grupy zdrowych rówieśników. Dzieci z tego samego rocznika mogą różnić się między sobą:

• wagą;
• wzrostem;
• proporcjami.

Oczywiście zależy to od wielu czynników tzw. dziedzicznych i środowiskowych, którym podlega dziecko.

Jak wyglądają siatki centylowe?

Mają postać wykresu. Linia pionowa to parametr, który sprawdzamy, linia pozioma to wiek dziecka. Na wykresie zaznaczone są linie krzywe odpowiadające centylom. Centyl to wartość statystyczna, z której odczytujemy ile procent dzieci waży mniej niż nasze dziecko, a ile więcej.

Krzywych odpowiadających centylom jest zwykle 7 – są to 3%, 10%, 25%, 50%, 75%, 90% i 97%. Obszary pomiędzy liniami odpowiadającymi poszczególnym centylom nazywamy kanałami centylowymi.  Jak już wspomnieliśmy, siatki centylowe zawsze tworzone są osobno dla dziewczynek i chłopców. Stworzono także siatki centylowe dla dzieci przedwcześnie urodzonych – czyli siatki centylowe dla niemowląt urodzonych między 32 a 37 tygodniem ciąży.

W książeczce zdrowia dziecka są umieszczone siatki centylowe dla dziewczynek i dla chłopców. Niestety nie uwzględniają one wcześniaków ani dzieci z ciąż mnogich. Takie siatki są w trakcie opracowywania.

Jak korzystać z siatek centylowych?

Siatki centylowe służą do obserwowania jak dziecko się rozwija, jak zmienia się jego masa ciała, wzrost, obwód głowy. Widzimy na nich, czy rozwój dziecka przebiega harmonijnie czy nie. Aby to ocenić, z pomocą siatki centylowej, musimy znać masę ciała i wzrost swojego dziecka.

Na odpowiednią siatkę – dedykowaną dla płci naszego dziecka – czyli np. siatkę centylową dla dziewczynek, nanosimy masę ciała lub wzrost. Na linii poziomej znajdujemy wiek naszego dziecka, na pionowej wartość sprawdzanego parametru. Przecięcie tych dwóch linii daje nam punkt, którego szukamy. Jeśli systematycznie, co pewien okres czasu, naniesiemy takie wartości na te same wykresy i połączymy wszystkie punkty to uzyskamy linię rozwoju danej cechy naszego dziecka czyli np. wzrostu dziewczynki czy chłopca lub masy ciała dziewczynki czy chłopca.

W wieku niemowlęcym, ważnym parametrem, wymagającym śledzenia jest obwód główki dziecka. On też powinien przebiegać harmonijnie. Zbyt duże lub zbyt małe przyrosty obwodu główki dziecka, to sygnał do pilnej konsultacji lekarskiej.

Szeroka norma w siatkach centylowych

Otrzymane wyniki, sprawdzanych parametrów na siatkach centylowych, należą do tzw. szerokiej normy, jeśli mieszczą się pomiędzy 3 a 97 centylem. Jeśli parametry są powyżej 97 centyla lub poniżej 3 centyla koniecznie skonsultujmy się z lekarzem. Mówimy, że takie dziecko wymaga obserwacji, a czasem wdrożenia diagnostyki. Także w sytuacji, gdy punkty przecięcia ocenianych cech, różnią się o dwa lub więcej kanałów centylowych, koniecznie porozmawiajmy o tym z lekarzem naszego dziecka.

Czym są siatki centylowe WHO?

Przygotowane zostały przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Dotyczą dzieci w wieku 0 – 5 lat. Dane do ich tworzenia zbierano z 5 kontynentów. W badaniu wzięły udział USA, Brazylia, Norwegia, Ghana, Oman i Indie. Stosując, ściśle określone zasady kwalifikacji dzieci we wszystkich krajach, okazało się że dzieci rosną podobnie, a przyczyną różnic są czynniki środowiskowe. Z powodzeniem można je więc stosować u dzieci polskich w tym przedziale wiekowym.

Dostępne są także siatki centylowe WHO dla starszej grupy wiekowej czyli od 5 -19 roku życia. Jednak w Polsce, dla tej grupy wiekowej, opracowano wskaźniki rozwoju w ramach programu OLAF realizowanego wspólnie z Norwegią i są one aktualnie zalecane.

Wybór siatek centylowych dla dziewczynek i chłopców zależy od ich dostępności w danym ośrodku i preferencji lekarza. Najważniejsze jednak jest, by stosować ten sam rodzaj siatki podczas kolejnych pomiarów. Tylko wtedy ocena będzie wiarygodna.