Pierwsze zabawki dla dziecka to wielka radość, ale i trudny wybór dla rodziców i bliskich, chcących sprawić mu prezent. Czy i jakie zabawki dla noworodka są bezpieczne? Na co zwrócić uwagę, kupując grzechotki dla noworodka? Jaką karuzelę dla niemowlaka wybrać i w jakim wieku sprawdzi się najlepiej? O co chodzi z czarno-białymi zabawkami dla noworodka – czy są lepsze niż kolorowe? Aby rozwiać wszystkie wątpliwości dotyczące wyboru zabawek dla najmłodszych pociech, przeczytaj nasz poradnik.
Urodziło się dziecko, w domu radość, pierwsze odwiedziny babci, dziadka, cioci, pojawiają się zabawki, no bo jak tu nie przynieść nowo narodzonemu maleństwu pluszowego misia lub grzechotki dla noworodka. Czasami trudno nad tą lawiną zapanować, można jednak uprzedzić bliskich o naszych preferencjach względem zabawek. Pamiętajmy, że wszystko, co dajemy maluchowi do zabawy, musi być dla niego bezpieczne, zaś ważną funkcją zabawki jest wspomaganie rozwoju dziecka.
Kiedy pierwsze zabawki – dla noworodka czy później?
Zabawka to każdy produkt lub materiał, który może być wykorzystany przez dzieci. Jej podstawowe funkcje to rozrywka oraz edukacja. W początkowym okresie życia maluch nie potrzebuje jeszcze zabawek, dlatego warto zachować umiar i poczekać, aż trochę podrośnie. Dla poznania preferencji dziecka ważna jest jego motywacja do komunikowania się, jak również intuicyjne zachowania rodziców, które ją wspierają.
Pierwsze miesiące życia dziecka charakteryzują się szybkim rozwojem psychomotorycznym i układu wzrokowego. Twój maluszek dużo potrafi:
- reaguje na zmianę w słyszalnych dźwiękach,
- zwraca uwagę na poruszający się przedmiot,
- jest wrażliwy na zapach ciała i dźwięk głosu mamy.
Noworodek różnicuje także powierzchnię gładką od grudkowanej – zarówno ustami, jak i dłońmi. Widzi przedmioty z odległości około 20 cm, zaczyna wodzić wzrokiem za przedmiotami, ale nie dostrzega jeszcze wyraźnie szczegółów i nie różnicuje wszystkich kolorów (dlatego popularne są np. czarno-białe zabawki dla noworodka). Zauważysz za to, że Twój maluszek zaciska już piąstki, naśladuje prostą mimikę i utrzymuje kontakt wzrokowy. Poza sferą fizyczną i poznawczą duże znaczenie ma także obszar emocji. Dziecko lubi, kiedy je dotykasz, delikatnie bujasz i kołyszesz. Mimo, że niemowlęta lubią kontakt z opiekunem twarzą w twarz, to powoli zaczynają się już interesować światem zewnętrznym. Twoja obecność przy maluszku i utrzymywanie fizycznej bliskości są kluczowe, z kolei wybierając pierwsze zabawki, zwróć uwagę zwłaszcza na ich ciężar, fakturę i materiał wykonania.
Jakie zabawki dla noworodka?
Jeśli chodzi o noworodka, z zakupem pierwszych zabawek nie ma potrzeby zbytnio się spieszyć, a już na pewno nie jest wskazany ich nadmiar. Pierwsze zabawki dla noworodka i niemowlaka można podzielić na grupy:
- do wózka,
- do łóżeczka,
- do samochodu,
- do kąpieli.
Niektóre mają wiele zastosowań. Zarówno w wózku, jak i w samochodzie sprawdzi się na przykład dobrze przymocowana do fotelika przywieszka pluszowa, pozytywka podróżna czy miękka spirala edukacyjna, którą możesz owinąć wokół poręczy wózka lub fotelika. W łóżeczku sprawdzą się natomiast grzechotki i edukacyjne zabawki pluszowe, które posiadają wiele elementów o różnych strukturach. Na szczególną uwagę zasługują gryzaki, zwłaszcza klonowe czy te chłodzące dziąsła, które można włożyć do lodówki. Na rynku dostępnych jest obecnie wiele gryzaków, dlatego przy zakupie warto upewnić się, że zostały one wykonane z bezpiecznego, naturalnego surowca i że nie zawierają sztucznych dodatków, takich jak PCV czy silikony. Wymienione rodzaje zabawek pomogą dziecku w kształtowaniu umiejętności wzrokowo-ruchowo-dotykowych.
Pierwszą czynnością po przemyślanym zakupie zabawki jest jej wyjęcie z opakowania i zapoznanie się z instrukcją obsługi i pielęgnacji. Bardzo ważne jest jednak samo usunięcie opakowania i każdego najdrobniejszego elementu z mocowania etykiety czy opakowania handlowego, które mogą stanowić naprawdę poważne zagrożenie. Zabawki dla najmłodszych – noworodków i niemowląt – należy przed podaniem dziecku umyć lub wyprać, o ile są tekstylne. Te czynności zapobiegają kontaktowi dziecka z niepożądanymi bakteriami i innymi poprodukcyjnymi pozostałościami.
Więcej niż zabawki
Oprócz grzechotek, pozytywek, baloników, gryzaków czy karuzeli, zwróć uwagę także na produkty, które zostały zakwalifikowane jako zabawki, jednak są wyposażone w dodatkowe funkcje. Są wśród nich poduszki przeciwwstrząsowe, termofory czy koce z przytulanką. Godne polecenia, bo w pełni bezpieczne zabawki, to te, które posiadają pozytywną opinię Instytutu Matki i Dziecka.
Zabawki dla dziewczynki i dla chłopca
W początkowych miesiącach życia nie ma potrzeby dzielić zabawek na przeznaczone dla dziewczynek i te, które dedykowane są chłopcom. Grzechotki, karuzele czy baloniki to pierwsze zabawki, których wybór nie musi uwzględniać płci maluszka. To samo dotyczy maskotek i pluszaków, które towarzyszą maluchom bardzo wcześnie. Przełom w doborze zabawek charakterystycznych dla danej płci jest zauważalny dopiero po pierwszym roku życia, kiedy Twoje dziecko zaczyna stawiać pierwsze kroki. Badania Anny Servin i współpracowników z 1999 r. pokazały, że dziewczynki po ukończeniu 12. miesiąca życia znacznie częściej bawiły się lalami i zestawami kuchennymi, podczas gdy chłopcy w tym samym wieku decydowali się na wybór samochodów, garażu i zabawek konstrukcyjnych.
Jakie zabawki dla noworodka: czarno-białe czy kolorowe?
Jeśli chodzi o pierwsze zabawki dla dziecka, warto kupować te, które mają intensywne, wyraziste, ale jasne kolory. Staraj się wybierać zabawki w kolorach podstawowych. W pierwszym miesiącu życia Twoje dziecko nie rozpoznaje jeszcze wszystkich barw. Wybierz więc zabawki w kontrastowych zestawieniach kolorystycznych. Przykładem pierwszej zabawki może być zwykła kartka w czarno-białe pasy czy biała miękka kostka w duże czarne kropki, które zawiesisz nad łóżeczkiem, w odległości, w której dziecko w danym wieku rejestruje obraz.
W drugim miesiącu uwagę Twojego niemowlęcia zwrócą natomiast jednolite, żywe kolory. Możesz kupić na przykład grzechotkę w wyrazistych kolorach: czerwonym, żółtym, bądź zielonym. Jak twierdzą okuliści, sama rejestracja obrazu to nie wszystko, mózg malucha musi go jeszcze zinterpretować, a do tego potrzeba regularnych ćwiczeń. Pomiędzy 4 a 7 miesiącem Twój maluszek wyrzuca zabawki z łóżeczka i obserwuje poruszające się przedmioty. Uczy się przewidywania miejsca położenia przedmiotów oraz poznaje związki przyczynowo-skutkowe. Na tym etapie powieś nad jego łóżeczkiem na przykład kolorową karuzelę.
W okresie 6-7 miesiąca życia dziecko zaczyna chwytać przedmioty obiema rączkami i wykonywać z ich użyciem ruchy, np. przekłada z rączki do rączki, potrząsa nimi, postukuje i upuszcza je. W tym wieku sprawdzą się różnego typu grzechotki i gryzaki – tekstylne, a także wyposażone w drewniane elementy do gryzienia.
Jak wybrać pierwsze zabawki dla dziecka?
Zabawki powinny być przede wszystkim bezpieczne. W praktyce oznacza to:
- miękkie i nieskomplikowane,
- lekkie,
- wykonane z bezpiecznych i trwałych materiałów, z możliwością wyprania (lub umycia).
To kluczowe cechy pierwszych zabawek dla noworodka i niemowlęcia. Zadbaj o to, by nie posiadały żadnych sznurków czy małych, oddzielających się elementów, które można łatwo odczepić od całości. Pozwala to uniknąć ryzyka połknięcia, czy włożenia małego fragmentu do nosa.
Każda zabawka wprowadzona do obrotu powinna być zgodna z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/48/WE, zwaną potocznie dyrektywą zabawkową, a także z normą PN-EN 71-1, określającą procedury badań chemicznych, fizycznych i mechanicznych zabawek. Na opakowaniu powinna znaleźć się informacja, że produkt jest zgodny z powyższymi dokumentami, jeżeli tej informacji nie ma – nie możesz mieć pewności czy został poddany badaniom na zgodność z normą. Unikaj przypadkowego kupowania przez internet, ponieważ nie daje Ci to możliwości bezpośredniej weryfikacji jakości zabawki. Przed zakupem możesz też zasięgnąć opinii odpowiednich instytucji i ekspertów z zakresu medycyny rozwojowej. Z rezerwą podejdź do sugestii celebrytów – to co modne i trendy nie zawsze jest dla Twojego dziecka dobre i niezbędne.
Pierwsze zabawki: z jakich surowców?
Sprawdzony, w pełni bezpieczny materiał wykonania pierwszych zabawek dziecięcych to absolutna podstawa. W żadnym wypadku nie decyduj się na zakup np. grzechotki dla noworodka czy jakiejkolwiek innej zabawki ze szkła czy z drewna pozbawionego polerki. Zabawka powinna być też wolna od szkodliwych substancji, takich jak Bisfenol A (BPA), formaldehyd, ftalany, metale ciężkie (jak ołów, kadm, nikiel), barwniki czy inne substancje chemiczne. Wybierając zabawkę w sklepie nie zobaczymy, czy znajdują się w niej toksyczne związki, ale warto upewnić się czy nie ma mocnego, chemicznego zapachu oraz czy farba lub lakier w żadnym miejscu nie odpryskują. dzieci zabawki dotykają, wkładają do buzi, przez co są bardziej narażone na kontakt z substancjami toksycznymi niż dorośli. To wystarczy, by niebezpieczne substancje przedostały się do ich organizmu i gromadziły w nim, co może być przyczyną poważnych problemów zdrowotnych w przyszłości.
Uwaga na dźwięki w zabawkach dla dzieci
Dla malutkich dzieci najcenniejszy jest kontakt twarzą w twarz z opiekunem. Dziecko lubi dźwięk mowy ludzkiej bardziej niż słuchania mechanicznych dźwięków. Przy zakupie pierwszej zabawki z dźwiękiem zwróć uwagę na to, czy nie jest ona zbyt głośna. Nadmierne natężenie dźwięku potrafi doprowadzić do uszkodzenia słuchu, zwłaszcza u bardzo małych dzieci. Według badań angielskich naukowców, na rynku zabawek nie brakuje produktów grających, które przekraczają dopuszczalne normy dźwiękowe. Zgodnie z zaleceniami Polskiej Inspekcji Handlowej maksymalna głośność zabawki dla dziecka to 85 decybeli. Podczas zakupów sprawdź czy wybrana zabawka posiada odpowiednie atesty. Nawet jeśli grający przedmiot spełnia wymogi głośności, dopilnuj, by nie znalazł się zbyt blisko ucha Twojego maluszka.
Co na opakowaniu zabawki?
Przed zakupem upewnij się, że zabawka posiada na opakowaniu informacje, takie jak:
- oznaczenie wiekowe,
- dane producenta,
- znaki CE (dla zabawek wyprodukowanych w UE) lub ASTM-F963 (dla zabawek wyprodukowanych i sprowadzonych z USA),
- zalecenia dotyczące reżimu higienicznego.
Szczególną uwagę zwróć na piszczki i inne zabawki do kąpieli, które szybko gromadzą różnego rodzaju zanieczyszczenia, a nawet może rozwinąć się w nich pleśń. Z badań szwajcarskich i amerykańskich naukowców, opublikowanych w czasopiśmie NPJ Biofilms and Microbiomes wynika, że wnętrze gumowych zabawek pokryte jest biofilmem bakterii. Wyciskanie z nich wody podczas kąpieli to ryzyko przedostania się drobnoustrojów na ciało, w tym twarz, maluszka. Może to skutkować różnego rodzaju infekcjami. Naukowcy sugerują kupowanie zabawek kąpielowych z uszczelnionym dnem, które nie pozwalają wodzie przeniknąć do środka. Po każdej kąpieli dokładnie przemyj zabawkę wodą z dodatkiem dziecięcego mydła, a następnie starannie osusz.
Szukaj informacji o zakazanych i wycofanych z produkcji zabawkach na stronach Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów lub w systemie Rapex.
Co za dużo, to niezdrowo
Nadmiar bodźców wzrokowych, słuchowych i ruchowych może przeciążyć i zmęczyć Twoje dziecko. Potwierdzają to badania naukowców z University of Toledo, z których wynika, że dzieci, które mają zbyt dużo zabawek, łatwiej się rozpraszają i mniej cieszą się zabawą niż te, które posiadają ich mniej.
Noworodki aktywnie poszukują informacji o świecie zewnętrznym i są ukierunkowane na kontakt z opiekunami. Przy wyborze pierwszej zabawki dla dziecka należy zachować ostrożność i jak najwięcej obserwować reakcje maluszka w kontakcie z przedmiotem.
Uwagę wzrokową Twojego maluszka szczególnie przyciąga schemat ludzkiej twarzy. Wzajemne ćwiczenie dobierania odpowiedniego dystansu fizycznego, obserwowanie reakcji maluszka na kierowaną do niego mowę może być pomysłem na dobrą zabawę nie tylko dla dziecka, ale także jego rodzica.
To, co najważniejsze
Świeżo upieczeni rodzice pragną zapewnić swojemu dziecku wszystko, co najlepsze. Pamiętaj, że ilość nie jest tak ważna, jak jakość. Zabawki to nie wszystko – w pierwszych tygodniach życia tak naprawdę nie są maluchowi potrzebne, a w żadnym wieku nie zastąpią dziecku bliskiego kontaktu z rodzicami. Tego zdania są również naukowcy. Patricia Kuhl, dyrektor Instytutu Nauk o Mózgu w Waszyngtonie, wraz ze współpracownikami przeprowadziła badania, z których wynika między innymi, że niemowlęta o wiele skuteczniej przyswajają wiedzę, kiedy uczą się bezpośrednio od innych ludzi, a nie za pośrednictwem przedmiotów czy urządzeń. Najważniejsza jest więc Twoja obecność i troskliwa opieka: wspólne spędzanie czasu, dotyk, kontakt wzrokowy, mówienie do dziecka. Są to kluczowe czynniki wpływające na prawidłowy rozwój niemowlęcia. Warto też pamiętać, że dziecko od samego początku powinno być przyzwyczajane do dbania o porządek, w tym układania zabawek czy odkładania ich na miejsce. Gdy jest ich ogrom, trudniej wpoić maluchowi nawyk utrzymywania ładu. Dodatkowo, gromadzone zabawki zbierają kurz będący źródłem alergii.
Pamiętajmy, że za bezpieczeństwo zabawki odpowiada producent, ale za bezpieczeństwo dziecka odpowiadają rodzice. Bądźmy uważni w zabawie.
Autorka: Ewa Łukasik – główna specjalistka ds. opiniowania wyrobów użytkowych w Instytucie Matki i Dziecka.