Opuchlizna i obrzęki w ciąży

19 stycznia 2022

Jesteś w ciąży i zauważyłaś u siebie obrzęki? Twoje nogi puchną w obrębie łydek, trudno dostrzec zarys kostek? Masz trudności z dopasowaniem butów, a te, które nosiłaś do tej pory, okazują się za małe z powodu spuchniętych stóp? Skąd się biorą takie przypadłości i jak sobie z nimi radzić? Przeczytaj, a dowiesz się, kiedy obrzęki w ciąży stanowią fizjologiczną dolegliwość, a kiedy mogą być objawem poważniejszych schorzeń i powikłań.

Obrzęki, zwłaszcza  opuchlizna nóg, spuchnięte stopy czy opuchnięte kostki,  to powszechna ciążowa dolegliwość. Są rezultatem fizjologicznych procesów i zmian anatomicznych, zachodzących w twoim organizmie podczas ciąży. Szacuje się, że ponad 60% kobiet w ciąży niepowikłanej stwierdza u siebie obrzęki. Najczęściej występują w obszarze kończyn dolnych, ale też w okolicy dłoni. Są uciążliwe, ale przeważnie nie są objawem nieprawidłowych zmian i nie stanowią powodu do niepokoju. Warto jednak wiedzieć, jak odróżnić niegroźne obrzęki, występujące w ciąży o prawidłowym przebiegu, od tych, które są efektem powikłań, a tym samym sygnałem do reakcji.

Obrzęki w ciąży: kiedy dokuczają najbardziej?

Nasilenie obrzęków zwykle obserwowane jest po całym dniu, zwłaszcza w okresach upalnych. Rano, po nocnym odpoczynku mijają lub wyraźnie słabną. W trzecim trymestrze ciąży obrzęki dokuczają najmocniej. Ciężarne zgłaszają opuchliznę nóg, spuchnięte stopy i opuchnięte kostki.

Przeważnie opuchlizna zajmuje kończyny dolne. Ciężarne zgłaszają, że nogi są opuchnięte i ciężkie, mrowią, drętwieją, a skóra na nich jest napięta.

Nie tylko spuchnięte stopy

Jeżeli obrzęki obejmują również obszar dłoni, będą one puchnąć w nadgarstkach i palcach. Kobiecie w ciąży, która zmaga się z obrzękniętymi rękami, trudniej jest wykonywać czynności wymagające zręczności, utrzymać w dłoni przedmioty.

Obrzęki są przeważnie są wynikiem fizjologicznych zmian adaptacyjnych, zachodzących w ciele ciężarnej. Warto poznać te procesy, by lepiej zrozumieć pochodzenie obrzęków w ciąży.

Przyczyny opuchlizny w ciąży

U ciężarnych dolegliwość ta powstaje w wyniku zmian w zakresie objętości przestrzeni płynowych, układu krwionośnego, anatomii oraz układu hormonalnego. Ich powstawaniu sprzyja również – niestety – częste w ciąży ograniczenie aktywności ruchowej i nadmierny przyrost masy ciała.

Jagna Szulc-Kamińska

Położna, Ekspertka ds. opiniowania produktów użytkowych w Instytucie Matki i Dziecka

Ekspert radzi:

W organizmie ciężarnych zachodzą procesy prowadzące do zatrzymania i magazynowania zwiększonej ilości wody (5-6 l). Dzieje się to w odpowiedzi na wzrost zapotrzebowania na wodę, niezbędną dla prawidłowo przebiegającej ciąży i rozwijającego się płodu. Woda jest zatrzymywana w przestrzeni pozanaczyniowej i przemieszcza się w przestrzeń śródnaczyniową – odpowiednio do potrzeb.  To właśnie jej obecność może manifestować się obrzękami.

Wpływa to na procesy zmian w układzie żylnym, m.in. zwiększa się objętość krążącej w organizmie krwi, następuje wzrost objętości osocza krwi i zmiany jego składu. Składniki krwi nie narastają równomiernie do wzrostu wartości osocza, powodując m.in. niskie stężenia białek, a to w konsekwencji może przyczyniać się do wystąpienia w ciąży obrzęków.

Opuchnięte kostki i spuchnięte stopy: dlaczego właśnie one? 

Powiększona i ciężka macica sprzyja wystąpieniu obrzęków dolnych partii ciała, tzn. opuchlizny nóg w łydkach, puchnięciu kostek i spuchniętym stopom. Za jej sprawą, w mechanizmie naporu na żyły biodrowe i sploty żylne miednicy, upośledzony zostaje przepływ krwi z kończyn dolnych w kierunku serca, co nasila się opuchliznę obszarów na nogach.

Jedną z przyczyn występowania obrzęków w ciąży są zmiany w układzie hormonalnym. Dużą rolę odgrywają progesteron i estrogeny. Wpływają rozluźniająco i obniżają kurczliwość mięśniówki naczyń żylnych, co w rezultacie sprzyja występowaniu zastoju żylnego i prowadzi do obrzęków.

Opuchlizna w ciąży a ryzyko powikłań zakrzepowych

Wyżej wymienione mechanizmy zachodzące w organizmie kobiety ciężarnej, w połączeniu z innymi zmianami pojawiającymi się w ciąży (np. zwiększenie masy ciała), powodują podwyższone ryzyko powikłań zakrzepowych. Działając przeciwobrzękowo, zmniejszasz również zagrożenie wystąpienia choroby zakrzepowo-zatorowej i jej powikłań. Przybieranie na wadze jest oczekiwanym objawem w ciąży. Warto jednak dbać o to, aby przyrost masy ciała nie postępował ponad normę. Nadwaga i otyłość predysponuje do wystąpienia u ciężarnej m.in. choroby zakrzepowo-zatorowej, nadciśnienia tętniczego i wystąpienia stanu przedrzucawkowego.

Jak przeciwdziałać obrzękom w ciąży?

Możesz przeciwdziałać dokuczliwym obrzękom w ciąży. Dbaj o siebie i wspieraj układ krążenia. Postępując w ten sposób, nie tylko zmniejszasz u siebie nieprzyjemne obrzęki, ale również ograniczasz ryzyko wystąpienia niewydolności żylnej, tzn. zakrzepicy i jej konsekwencji.

Aktywność fizyczna w ciąży

Twoje ciało potrzebuje ruchu. Aktywność fizyczna usprawnia funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego. Nie forsuj się, ale bądź aktywna, ruszaj się, gimnastykuj. Jeżeli nie jesteś pewna, jakie ćwiczenia i jaka forma aktywności będą dla ciebie odpowiednie, porozmawiaj z lekarzem, położną lub skonsultuj się z fizjoterapeutą. O ile nie występują ku temu indywidualne wskazania, rezygnacja z aktywności fizycznej lub nieuzasadnione unieruchomienie niosą za sobą ryzyko dla zdrowia ciężarnej.

Wypracuj w sobie nawyk wykonywania gimnastyki poprawiającej krążenie krwi. Jeżeli:

  • obrzęki obecne są na nogach, trenuj ruchy okrężne stopami, prostuj i zginaj na przemian;
  • dokucza ci opuchlizna na dłoniach, zginaj i prostuj palce, wykonuj ruchy okrężne dłońmi;
  • zauważasz zwiększenie obwodów na palcach dłoni, zdejmij biżuterię, zanim utrudni to opuchlizna.

Pozycje ciała, które sprzyjają obrzękom w ciąży

W pozycji siedzącej, z opuszczonymi w dół nogami, obrzęki mogą łatwiej narastać. Siedząc, nie zakładaj nogi na nogę. Działaj tak, żeby krew mogła się swobodnie przemieszczać, nie pozostając zatrzymana w naczyniach. Oprócz unikania długiego siedzenia z opuszczonymi nogami, zrezygnuj również z przedłużającego się stania. Czasem nie ma wyboru, ale jeżeli niezalecana pozycja jest konieczna, np. w pracy lub w podróży, pamiętaj, żeby robić przerwy. Przynajmniej raz na godzinę zmień ułożenie ciała, poruszaj się, poćwicz. Przyjrzyj się swoim codziennym przyzwyczajeniom i zachowaniom. W domu nie działa kodeks pracy, wypracuj więc samodyscyplinę. Zwróć uwagę, czy czas, który spędzasz leżąc lub w wymuszonej pozycji, np. siedząc przy komputerze, nie przeciąga się.

Jagna Szulc-Kamińska

Położna, Ekspertka ds. opiniowania produktów użytkowych w Instytucie Matki i Dziecka

Ekspert radzi:

Wybieraj takie pozycje siedzące, w których możesz unieść i podeprzeć nogi.Podczas leżenia podłóż pod łydki poduszki. Możesz zastosować chłodne okłady na obrzęknięte miejsca lub poddać się masażowi. Noś wygodne i nieuciskające obuwie. Ze względu na spuchnięte stopy czy opuchnięte kostki, pod koniec ciąży konieczna może być  wymiana butów, które dotychczas pasowały, na większe. Jeżeli przewidywany termin porodu przypada na ciepłe dni, najlepiej sprawdzą się wygodne klapki.

Właściwa dieta 

Dbaj o zdrową dietę. Nie wykluczaj soli z potraw, ale zmniejsz jej spożywanie. Pij dużo wody. Podczas ciąży zapotrzebowanie na płyny wzrasta, przyjmuj ich minimum 2300 ml. Pij letnią wodę małymi porcjami, wzmacniaj nawadnianie w upalne dni.

Kiedy obrzęki w ciąży są niepokojącym sygnałem?

Warto wiedzieć, jak odróżnić obrzęki w ciąży, związane z fizjologicznymi zmianami w organizmie, od tych, które oznaczają powikłania i są sygnałem do reakcji.

Opuchlizna w ciąży nie powinna budzić szczególnych obaw, gdy: 

  • obrzęki występują na kończynach dolnych i dłoniach;
  • obrzęki ujawniają się lub nasilają zazwyczaj pod koniec dnia i nie zauważasz, żeby puchnięcie narastało gwałtownie;
  • wizyty kontrolne odbywasz regularnie, nie stwierdza się u Ciebie nadciśnienia, mocz oddajesz prawidłowo;
  •  na wadze przybierasz w granicach normy;
  • nie zauważasz dodatkowych, niepokojących objawów.

Możesz być spokojna, to najprawdopodobniej wynik typowych dla ciąży zmian w twoim organizmie. Pamiętaj jednak, że zawsze, a zwłaszcza w przypadku jakichkolwiek wątpliwości, obrzęki warto skonsultować z lekarzem prowadzącym lub położną.

Zaniepokoić Cię powinny takie objawy, jak:

  • gwałtowne nasilenie obrzęków, nieustępujące po nocnym odpoczynku nocnym;
  • raptowne pojawienie się obrzęków na twarzy – zwłaszcza, jeżeli występuje u ciebie; nadciśnienie tętnicze;
  • opuchlizna występująca  jednostronnie na nodze, odczuwany ból kończyny;
  • dodatkowe objawy (poza obrzękami), tzn. bóle głowy, ból w nadbrzuszu, pogarszające się samopoczucie, słabe odczuwanie ruchów dziecka, nudności i wymioty, zaburzenia widzenia.

Przy tego rodzaju symptomach nie zwlekaj i zgłoś się na konsultację lekarską.

Nadciśnienie tętnicze a występowanie obrzęków w ciąży

Każda ciężarna na wizycie ma wykonywany pomiar ciśnienia tętniczego oraz badanie moczu. Nadciśnienie tętnicze ciężarnej stanowi zagrożenie dla zdrowia jej i jej dziecka. Wymaga szczególnego postępowania medycznego, pogłębionej diagnostyki i wzmożonego nadzoru nad ciężarną i rozwijającym się płodem.

Nadciśnienie tętnicze, utrata ponad normę białka z moczem, wskazuje na możliwość wystąpienia u ciężarnej stanu przedrzucawkowego i wymaga monitorowania, czasem hospitalizacji. Utrata białka ponad fizjologiczne normy przyczynia się do wystąpienia obrzęków.

Szczególny nadzór jest niezbędny w sytuacji, gdy:

  • ciąża jest powikłana nadciśnieniem tętniczym, nadciśnienie było stwierdzone przed ciążą lub dowiedziałaś się o nim na pierwszych wizytach;
  • do połowy ciąży nie notowano u Ciebie podwyższonego ciśnienia, ale pojawiło się po 20. tygodniu ciąży.

W takich sytuacjach będziesz objęta stałą kontrolą oraz poinstruowana o znaczeniu samokontroli,  zarówno w zakresie wykonywania pomiarów ciśnienia, jak i rozpoznania innych nieprawidłowych objawów. Jednym z nich mogą być właśnie narastające w ciąży obrzęki.

 

Autor

Jagna Szulc-Kamińska

Położna, Ekspertka ds. opiniowania produktów użytkowych w Instytucie Matki i Dziecka

Dofinansowanie UE
Informujemy, iż w celu realizacji usług dostępnych w naszym serwisie, optymalizacji jego treści oraz dostosowania serwisu do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych użytkowników. Pliki cookies można kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszego serwisu internetowego, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż użytkownik akceptuje stosowanie plików cookies. Więcej informacji zawartych jest w polityce prywatności serwisu.
Akceptuję