Moczenie nocne u dzieci: przyczyny i leczenie

Kiedy mówimy o moczeniu nocnym u dzieci i czy stoją za nim głównie przyczyny psychologiczne? Czy moczenie nocne u 5-latka bywa pierwotne czy wtórne? Jakie podłoże psychologiczne ma u dziecka moczenie dzienne? Co powoduje, że 7-latek nadal sika w nocy do łóżka, a 10-latek nagle zaczął się moczyć? Jakie błędy rodziców mogą skutkować u dzieci moczeniem nocnym i co robić, gdy problem się utrzymuje? Jeżeli zadajesz sobie podobne pytania, przeczytaj, co na ten temat radzi psycholog dziecięcy.

Nauka kontrolowania pęcherza i czynności oddawania moczu, kształtuje się na przestrzeni kilku pierwszych lat życia dziecka. Zaniepokojeni rodzice, którzy odkrywają moczenie nocne u 5-latka lub 10-latka, mogą mieć do czynienia z problemem moczenia nocnego wtórnego.  W sytuacji, gdy moczenie nocne utrzymuje się w rozwoju bardzo długo, a dziecko samo odczuwa dyskomfort wynikający z mokrego łóżka po przebudzeniu, mówimy o moczeniu nocnym pierwotnym. Poniżej omawiamy rozwój umiejętności oddawania moczu, jak również problemy psychologiczne leżące u podłoża zaburzenia doskonalenia tej umiejętności zarówno w dzień, jak i w nocy.

Oddawanie moczu w okresie rozwoju

Ilość oddawanego w ciągu dnia moczu, znacząco różni się w przebiegu kolejnych lat życia dziecka:

• Maluchy w wieku od 1. do 3. roku życia dziennie oddają od 500 do 600 ml moczu;
• Dzieci w wieku od 4. do 5. roku życia – 600 do 700 ml;
• Natomiast dzieci od 6. do 8. roku życia już 650 do 1000 ml dziennie.

Wiemy także, że pojemność pęcherza dziecka wzrasta z wiekiem, natomiast rozwojowo częstotliwość oddawania moczu powinna się zmniejszać. Niemowlę moczy się nawet do 30 razy na dobę. Dziecko w wieku przedszkolnym do 8 razy. Natomiast dziecko w wieku szkolnym normatywnie oddaje mocz już tylko do 6 razy dziennie. Wiemy także, że cykl siusiania przez dziecko około 5. roku życia przypomina już cykl oddawania moczu osoby dorosłej – dziecko oddaje 2-3 razy więcej moczu w dzień, niż w nocy.

Moczenie dzienne: podłoże psychologiczne

Umiejętność kontrolowania pęcherza w dzień pojawia się wcześniej niż kontrola pęcherza w nocy. Między 1. a 2. rokiem życia dziecko uświadamia sobie potrzebę oddawania moczu. Może wtedy wołać po oddaniu siusiu w pieluszkę, że już ma w niej mokro. Około 3. roku życia powinno świadomie powstrzymywać oddawanie moczu i opróżnić pęcherz w odpowiednim miejscu i czasie. Jest to najlepszy czas na naukę odpieluszkowania i próbowania „treningu czystości” na nocniczku. Dopiero po 4. roku życia dziecko może wstrzymywać potrzebę siusiania, po czym zwolnić pęcherz i wysiusiać się dopiero „na życzenie”. W 6. roku życia dziecko potrafi kontrolować oddawanie moczu w zależności od tego, jak bardzo ma w danym momencie wypełniony pęcherz.

Moczenie nocne u dzieci: kiedy staje się problemem?

Moczenie nocne u dzieci, podobnie jak moczenie (dzienne) mimowolne, jest zaburzeniem czynności oddawania moczu. Problem staje się istotny klinicznie po ukończeniu przez dziecko 5. roku życia, gdy – w warunkach prawidłowym rozwoju – czynność oddawania moczu powinna być kontrolowana także w nocy.

• Moczeniem nocnym pierwotnym określamy sytuację, w której np. 7-latek sika w nocy, a moczenie się nie występuje w dzień, zaś siusianie w nocy występuje od urodzenia.
• O wtórnym moczeniu nocnym mówimy, gdy np. 10-latek moczy się w nocy, ale także w dzień, a poprzednio dziecko nie moczyło się w nocy.

Rozważmy sytuację, gdy 7-latek sika w nocy i jest to pierwotne moczenie nocne u dzieci. Objawami takiej sytuacji jest to, że dziecko od urodzenia nie przerywa snu, mimo odczucia mokrego łóżka. W ciągu dnia zaś prawidłowo kontroluje oddawanie moczu. Często w przypadku moczenia nocnego pierwotnego nie odnotowuje się odchyleń w badaniu fizykalnym dziecka, ale w historii rodzinnej odnotować można przypadki izolowanego moczenia nocnego.

Moczenie nocne u dzieci: przyczyny psychologiczne i organiczne 

W omawianej sytuacji moczącego się 10-latka, gdy mówimy o wtórym moczeniu nocnym, powodów może być bardzo wiele. Moczenie nocne u dzieci może mieć zarówno organiczne, jak i psychologiczne przyczyny. Do tych pierwszych należą:

• zaburzenia czynności pęcherza;
• zmiany w drogach moczowych (wady anatomiczne, zakażenia, kamica układu moczowego);
• alergie pokarmowe;
• zespół bezdechu sennego, uporczywe zaparcia.

Główną przyczyną natury psychologicznej są zaburzenia emocjonalne, kiedy dziecko moczeniem nocnym reaguje na trudne sytuacje życiowe lub zdarzenia emocjonalne, z którymi nie może sobie poradzić, np. rozstanie rodziców, przeprowadzka, zmiana przedszkola lub szkoły, konflikty w grupie rówieśniczej.

Jakie błędy rodziców skutkują u dzieci siusianiem w nocy?

Istotnym psychologicznie zagadnieniem dotyczącym moczenia nocnego, może być analiza możliwych błędów, wynikających z nieprawidłowego „treningu czystości”, przeprowadzanego przez rodziców lub sytuacji, które obniżają motywację dziecka do zaprzestania siusiania w nocy.

• Jeśli dziecko po 3. roku życia będziemy – po zmoczeniu – przenosić do łóżka rodziców, maluch może nauczyć się, że dzięki siusianiu w nocy, mama lub tata będą do dyspozycji malucha. Ważne jest, aby zapewnić dziecku chwilę czułości po zmoczeniu się, jednak po wspólnie spędzonej chwili nasza pociecha powinna wrócić do spania w swoim łóżeczku.
• Kolejnym, niekorzystnym działaniem może być blokowanie samodzielności pociechy, poprzez ubieranie go w nieprzemakalne śpioszki, pieluchy. Gdy np. moczenie nocne utrzymuje się u 5-latka, na noc zakładajmy mu majtki treningowe, a nie pieluchę, by bielizna była adekwatna do wieku, zapewniając jednocześnie komfort w razie moczenia.
• Błędnym posunięciem jest również wyrażanie zbytniego zmartwienia przy dziecku. Możliwe, że nasza pociecha poczuje wówczas, że jego problem jest przyczyną złego samopoczucia rodziców i samo uwierzy, że moczenie nocne to „nieuleczalna choroba”. Wtórnie negatywne emocje będą miały niekorzystny wpływ na stan psychologiczny dziecka.

Moczenie nocne u dzieci: zalecenia

Warto wiedzieć, że moczenie nocne u dziecka jest zaburzeniem, która wymaga diagnostyki pediatrycznej w celu wykluczenia chorób somatycznych. Gdy przyczyny te zostaną wykluczone, warto udać się po pomoc do psychologa dziecięcego, w celu diagnozy sytuacji i wdrożenia odpowiedniej dla dziecka terapii i zaleceń dla rodziców.

Zanim jednak podejmiemy działanie, pamiętajmy, że moczenie nocne nie jest winą dziecka, dlatego nie można go karać, jeśli zdarza mu się siusiać w nocy. Oto kilka praktycznych i prostych do zastosowania wskazówek.

• Warto dopilnować, aby dziecko nie piło płynów niedługo przed snem.
• Zadbajmy o to, aby dziecko poszło wysiusiać się przed snem.
• Postarajmy się nie wzmacniać zachowań dziecka i nie nagradzać fizycznymi nagrodami, gdy uda mu się przespać bez moczenia.
• Niewskazane jest również pozwalanie  dziecku spać z rodzicami, gdy jego łóżko zostało zamoczone.

Najlepszą strategią postępowania jest ignorowanie mokrych nocy i zaoferowanie dziecku „skrzynki z narzędziami” do poradzenia sobie z sytuacją. Wspierajmy dziecko w tym, że da radę zmienić pościel, przebrać się w nową piżamę i położyć z powrotem spać. Możemy wprowadzić obserwacje suchych i mokrych nocy. Wprowadźmy kalendarzowe obserwacje i każdą suchą noc oznaczajmy naklejką, np. buźką i słoneczkiem. Dzięki temu dziecko będzie wiedziało, że udało mu się przespać noc do końca, bez zamoczenia łóżka.

Piśmiennictwo:
Literatura: Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, „Pediatria t.1-2”, Wyd. PZWL