Jakie produkty jeść, a jakich unikać przy cukrzycy ciążowej?

Odżywianie w okresie ciąży wzbudza wiele pytań i wątpliwości u przyszłych mam oraz ich bliskich. Sprawa komplikuje się jeszcze bardziej, gdy mamy do czynienia z cukrzycą ciążową, ponieważ właściwa dieta jest w tym wypadku podstawą leczenia. Dlatego przygotowaliśmy praktyczny poradnik, w którym bierzemy pod lupę różne grupy produktów spożywczych i podpowiadamy, co można jeść, a co nie jest zalecane – nie tylko przy stwierdzonej cukrzycy ciążowej, ale również profilaktyce cukrzycowej.  

Kategorie produktów spożywczych

Najczęściej stosowany podział produktów wyodrębnia 12 grup produktów spożywczych: (1) produkty zbożowe, (2) mleko i przetwory, (3) mięso, wędliny, ryby i podroby, (4) jaja, (5) masło i śmietana, (6) inne tłuszcze i oleje, (7) ziemniaki, (8) warzywa i owoce bogate w wit. C, (9) warzywa i owoce bogate w prowitaminę A, (10) inne warzywa i owoce, (11)suche nasiona roślin strączkowych, (12) cukier i słodycze. Dla potrzeb naszego omówienia podział produktów spożywczych został nieco zmodyfikowany i uproszczony, dzięki czemu łatwiej rozróżnić te z wysokim i niskim indeksem glikemicznym.

 

Podział produktów spożywczych według IG

Poniższa tabela prezentuje kategorie produktów spożywczych  z podziałem na produkty wskazane i niewskazane przy cukrzycy ciążowej, ze względu na ich indeks glikemiczny (IG). W dalszej części tekstu zostały omówione poszczególne grupy produktów spożywczych.

 

GRUPA PRODUKTÓW

PRODUKTY NIEWSKAZANE – 

WYSOKI IG

PRODUKTY WSKAZANE – 

NISKI I ŚREDNI IG

PRODUKTY ZBOŻOWE  

Chleb pszenny, bułki pszenne (kajzerki), pieczywo chrupkie, pieczywo cukiernicze (drożdżówki, pączki, rogale i bułki maślane), 

Makaron jasny (szczególnie rozgotowany), ryż biały, kasza kus – kus, kasza manna, kasz jęczmienna (perłowa), płatki kukurydziane, płatki śniadaniowe czekoladowe, miodowe, cynamonowe

 

Chleb żytni, chleb żytnio – pszenny, makaron razowy,makaron z fasoli, ciecierzycy, soczewicy, ryż brązowy, dziki, paraboliczny, kasza gryczana, kasza jęczmienna (pęczak), kasza jaglana, kasza bulgur, płatki śniadaniowe owsiane (górskie/zwykłe, a nie błyskawiczne), żytnie, jęczmienne, z amarantusa
MLEKO I JEGO PRZETWORY  

Wybieraj mleko 2%, fermentowane przetwory mleczne (jogurty naturalne, kefiry, maślanki). Sery żółte nie są produktem przeciwwskazanym. W ramach urozmaicenia diety wprowadź do niej twarożki z serów twarogowych półtłustych z dodatkiem warzyw/ziół/orzechów/pestek.

 

MIĘSO, WĘDLINY, RYBY, JAJA  

Mięso wieprzowe/wołowe z widocznym tłuszczem (karkówka, łopatka, boczek), drób ze skórą, kaczka, gęś, mięso mielone  (w szczególności gotowe), panga, maślana – zanieczyszczenia metalami ciężkimi, ryby surowe/sushi, ryby wędzone

 

Drób bez skóry, schab. Wołowina, cielęcina, królik, tłuste ryby morskie (łosoś, halibut, stek z tuńczyka, śledź, makrela, sardynki – pieczone/smażone lub z puszki), chude gatunki ryb (dorsz, sola, mintaj, morszczuk, tilapia, pstrąg strumieniowy –  pieczone/smażone lub z puszki), jaja pod każdą postacią 
WARZYWA  

Ziemniaki gotowane, marchew gotowana  i buraczki gotowane

 

Wszystkie pozostałe
OWOCE  

Winogrona, banany, arbuz (duża ilość), owoce w syropie (z puszki), czereśnie, owoce suszone

 

Wszystkie pozostałe
TŁUSZCZE  

Śmietana 30 i 36%, smalec, nadmierne ilości masła, majonez

 

Masło w rozsądnych ilościach – do posmarowania pieczywa, oleje roślinne, śmietana 12%-18%
NAPOJE  

Soki owocowe, słodkie napoje, kawa zbożowa (słód jęczmienny), herbata/kawa z cukrem

 

Woda naturalna źródlana/mineralna (wg preferencji gazowana lub niegazowana), wszystkie rodzaje herbat, kawa czarna naturalna/rozpuszczalna z mlekiem 2%
SPOSÓB OBRÓBKI KULINARNEJ  

Smażenie w głębokim tłuszczu, smażenie w panierce, gotowanie gęstych, zawiesistych sosów na zasmażce, podprawianie mąką

 

Pieczenie, duszenie, grillowanie, gotowanie, gotowanie na parze, smażenie bez panierki na niewielkiej ilości tłuszczu

W środkowej kolumnie  mamy produkty z wysokim indeksem glikemicznym – te trzeba z diety wyeliminować. Z prawej strony tabeli znalazły się  ich zamienniki – produkty ze średnim bądź niskim indeksem glikemicznym. 

Jakie produkty zbożowe?

Są źródłem węglowodanów złożonych, dlatego powinny być obecne w każdym posiłku. To od nich w największym stopniu zależy stężenie cukru mierzonego godzinę po posiłku. Ich niedobór będzie powodował pojawienie się ciał ketonowych w moczu. Pieczywo należy do grupy produktów zbożowych, podobnie jak różnego rodzaju kasze. Należy wybierać pieczywo żytnie lub żytnio-pszenne (w takim pieczywie w składzie mąka żytnia będzie wymieniona na pierwszym miejscu). Pieczywo może być z dodatkiem ziaren dyni, słonecznika, siemienia lnianego. Nie zaleca się spożywania bułek, ponieważ mają one w większości w swoim składzie mąkę pszenną. Warto również zwrócić uwagę na dodatek słodu jęczmiennego, karmelu czy miodu, gdyż te składniki mogą powodować wzrost cukru. Część pacjentek dobrze reaguje na chleb graham – mimo tego, że jest to pieczywo pszenne. Poprzez wysoką zawartość błonnika pokarmowego może dawać dobre wyniki cukru. 

Do obiadu najlepiej sprawdzają się grube gatunki kasz: gryczana (palona i niepalona), pęczak, ryż brązowy lub dziki, kasza jaglana, kasza bulgur, makaron razowy (niestety często tylko zabarwiony, a nie prawdziwie razowy), makaron z ciecierzycy, soczewicy lub innych odmian strączków. Płatki śniadaniowe należy wybierać najzwyklejsze – owsiane, żytnie, jęczmienne, orkiszowe. Nie mogą być to płatki błyskawiczne, ponieważ te mają wysoki indeks glikemiczny. Zalecane są płatki zwykłe, górskie lub pełnoziarniste. Z płatków można zrobić musli poprzez wymieszanie różnych rodzajów płatków z dodatkiem nasion dyni, słonecznika, orzechów. Gotowe mieszanki musli nie są wskazane, ponieważ zawierają dużo cukru.

Jakie produkty mleczne? 

Produkty mleczne, szczególnie mleko, jogurty, kefiry, maślanki zawierają laktozę – cukier mleczny (najwięcej laktozy zawiera mleko). Laktoza, szczególnie rano, może powodować przecukrzenia. Ponieważ w porze śniadania obserwuje się dużą oporność na insulinę, warto zrezygnować w tym posiłku produktów mlecznych, odsuwając ich spożywanie na dalszą porę dnia. Jeśli jednak później również obserwowany jest podwyższony cukier wywołany laktozą, warto mleko rozcieńczyć z wodą w proporcji 50:50. Gdy ten zabieg nie pomoże, należy płatki czy inne produkty spożywać z jogurtem naturalnym bądź kefirem (te produkty wraz z maślanką mają mniejszą zawartość laktozy). Jogurty, kefiry, maślanki wybieramy tylko w wersji naturalnej, produkty owocowe zawierają bowiem dodany cukier, który może spowodować wysokie stężenie glukozy we krwi. Sery żółte nie są zakazane w diecie i można je spożywać. Jeśli chodzi o sery twarogowe, to nie muszą być chude, wystarczą półtłuste, ale z dodatkami na słono, nie na słodko. Można spożywać również serki wiejskie.

Mięso, wędliny, ryby, jaja

Produkty te nie wpływają na wzrost poziomu  cukru w ciągu godziny po posiłku – są pod tym względem bezpieczne. Podział produktów przedstawiony w powyższej  tabeli uwzględnia zasady zdrowego żywienia. W środkowej kolumnie tabeli mamy grupę produktów, które zawierają dużo cholesterolu, nasyconych kwasów tłuszczowych, a te składowe będą niekorzystnie wpływać na lipidy. Po prawej stronie tabeli znajdziemy produkty, które są zdrowsze. Należy spożywać chude gatunki mięs (indyk, kurczak, schab, polędwiczka wieprzowa, wołowina) i ryby – 2 razy w tygodniu. Najważniejsze, aby mięs i ryb nie panierować. Pozostałe techniki obróbki technologicznej są dozwolone: pieczenie, duszenie, gotowanie, gotowanie na parze, grillowanie, smażenie na niewielkiej ilości tłuszczu, ale bez panierki. Ważne jest utrzymanie różnorodności, jeśli chodzi o wybór mięs. W diecie warto, by pojawiały się czerwone chude mięsa ze względu na wyższą zawartość żelaza (w ciąży bardzo często występuje niedokrwistość). 

Jaja są bardzo dobrym produktem, biorąc pod uwagę cukrzycę ciążową. Z naszych doświadczeń wynika, że potrawy z nimi świetnie nadają się na śniadanie (zwłaszcza w przypadku pacjentek, u których zwykłe kanapki z wędliną czy serem powodują zbyt wysoki poziom cukrów). Jaja można spożywać w dowolnej formie – jako jajecznicę, gotowane na twardo, miękko czy w formie omletu.

Jakie warzywa?

Jeśli chodzi o warzywa, z diety należy wyeliminować gotowane i pieczone ziemniaki, gotowaną marchew i gotowane buraczki. Pozostałe surowe, duszone i gotowane warzywa można, a nawet trzeba włączyć do codziennej diety. Warzywa powinny się znaleźć w każdym posiłku. Zawierają błonnik pokarmowy, który opóźnia opróżnianie żołądka, dzięki czemu glukoza z posiłku wchłania się stopniowo.W krótkim czasie po posiłku nie zaobserwujemy wówczas wysokich wartości glikemii. Warzywa można jadać z olejami i oliwami, nie ma konieczności ich zamiany na jogurt naturalny.

Jakie owoce?      

Banany, winogrona, czereśnie, owoce w syropie i owoce suszone nie są zalecane. Pozostałe można jeść, ale należy je łączyć z innym posiłkiem i składnikami (do kanapki, do jogurtu naturalnego, po obiedzie). Bezpieczniej nie jeść owoców do I śniadania. Warto również nie zjadać na raz 500g, tylko rozdzielić tę ilość na 2-3 porcje.

Tłuszcze 

Nie należy odtłuszczać diety! Nie trzeba eliminować z diety oliwy, olejów czy masła, spożywanego w rozsądnych ilościach. Podział zawarty w powyższej  tabeli, wynika z zasad zdrowego żywienia. Po spożyciu tłuszczów poziom cukru nie wzrasta w ciągu godziny po jedzeniu. Wręcz przeciwnie. Dodatek tłuszczu do posiłków, potraw spowalnia wchłanianie cukrów z innych składowych posiłków. Dlatego też ważne jest, by pokarmy były mieszane, czyli zawierały węglowodany, białka i tłuszcze.

Jakie napoje?

Ważne, by z diety wyeliminować wszelkiego rodzaju soki owocowe, napoje słodzone, wody smakowe. Wyższe wartości cukru może dać wypicie kawy zbożowej – trzeba to sprawdzić (wypić posiłek z kawą i taki sam bez kawy, a następnie porównać wartości). Ważne, by pić herbaty (wszystkie gatunki dozwolone) bez cukru. Cukier można wymienić na stewię lub ksylitol – te substancje są bezpieczne w czasie ciąży i nie podnoszą poziomu cukru.

Analizując poszczególne grupy produktów spożywczych, na początku nie jest łatwo rozróżnić to, co w przypadku cukrzycy ciążowej możemy jeść, od tego, czego należy się wystrzegać. Z czasem na pewno będzie to łatwiejsze, a póki co   warto sięgać do powyższego zestawienia. Powodzenia!  


Autor: Milena Kuzaka – Trener osobistych pomp insulinowych, Edukator diabetologiczny, Dietetyk w Poradni Diabetologicznej, Instytut Matki i Dziecka

Dofinansowanie UE
Informujemy, iż w celu realizacji usług dostępnych w naszym serwisie, optymalizacji jego treści oraz dostosowania serwisu do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych użytkowników. Pliki cookies można kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszego serwisu internetowego, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż użytkownik akceptuje stosowanie plików cookies. Więcej informacji zawartych jest w polityce prywatności serwisu.
Akceptuję