Cukrzyca ciążowa jest problemem wielu przyszłych mam. Aby uniknąć groźnych dla zdrowia kobiety i dziecka powikłań, ważne jest, aby została jak najwcześniej zdiagnozowana. Gdy już stwierdzona zostanie cukrzyca ciążowa, dieta staje się podstawą skutecznego leczenia. Nic dziwnego zatem, że pytania o jadłospis dla ciężarnej z cukrzycą ciążową można spotkać na niemal każdym forum dla przyszłych i obecnych mam. Jeżeli potrzebujesz jasnych wskazówek, co jeść przy cukrzycy ciążowej, a czego unikać, nasz poradnik jest właśnie dla Ciebie. Poniżej podpowiadamy, jak powinna wyglądać zdrowa dieta dla kobiet w ciąży z cukrzycą.
Jaka dieta dla ciężarnej z cukrzycą?
Dieta przy cukrzycy ciążowej powinna być dobrze zbilansowana i tak skomponowana, aby stężenie cukru we krwi utrzymywało się na możliwie stabilnym poziomie. Najlepszym rozwiązaniem jest w tym wypadku dieta o niskim i średnim indeksie glikemicznym (IG), bogata w – niezbędne makro- i mikroskładniki odżywcze. Dobór odpowiednich produktów spożywczych pozwala na modulowanie odpowiedzi glikemicznej, czyli umożliwia dłuższe utrzymanie stałego stężenia glukozy we krwi, eliminując duże i gwałtowne wahania poziomów glukozy i insuliny.
Dieta dla kobiet w ciąży z cukrzycą powinna być pełnowartościowa, bogata we wszystkie makro- i mikroskładniki odżywcze. Warto zwrócić uwagę, że dieta przy cukrzycy ciążowej nie ma na celu zmniejszenie wartości energetycznej posiłków, ale zmianę odpowiedzi glikemicznej poprzez jakościowe zmiany w diecie, czyli w skrócie rzecz ujmując, zastąpienie produktów o wysokim indeksie glikemicznym takimi, które mają niski bądź średni IG.
Indeks glikemiczny, czyli co?
Produkty spożywcze można podzielić na trzy grupy:
- produkty o niskim IG <55
- produkty o średnim IG 55-75
- produkty o wysokim IG > 75.
Produktem referencyjnym jest glukoza posiadająca wartość 100. Ma ona najwyższy IG i to do niej porównywane są inne produkty spożywcze. Poniższy wykres obrazuje, jak wzrasta stężenie glukozy we krwi po spożyciu produktów z różnym IG.
Dieta cukrzycowa w ciąży – czego unikać?
Im wyższy indeks glikemiczny danego produktu, tym stężenie glukozy we krwi po jego spożyciu szybciej wzrasta, a tym samym wartość glikemii na glukometrze wskazuje wyższą wartość. Z tego względu należy z diety wyeliminować produkty z wysokim indeksem glikemicznym i zamienić je na te ze średnim i niskim.
Ile białka, tłuszczów i węglowodanów?
Przy diecie dla kobiet w ciąży z cukrzycą, udział poszczególnych makroskładników powinien kształtować się następująco:
- 40-55% całościowej wartości energetycznej – węglowodany złożone,
- 20% całościowej wartości energetycznej – białko,
- 30% całościowej wartości energetycznej – tłuszcze.
Wzajemne proporcje między makroskładnikami są istotne, ale przede wszystkim ważna jest jakość diety. Zmiana jakościowa, a nie ilościowa, to kluczowy element w leczeniu zaburzenia, jakim jest cukrzyca ciążowa. Dieta musi uwzględniać konieczność stabilizacji stężenia glukozy we krwi. Zmiana jakościowa polega w tym wypadku na stosowaniu diety z niskim i średnim indeksem glikemicznym.
Węglowodany a dieta przy cukrzycy ciążowej
Przedstawiony wyżej podział według indeksu glikemicznego dotyczy tylko i wyłącznie produktów węglowodanowych. Zaliczamy do nich:
- produkty zbożowe,
- owoce, warzywa, soki i nektary owocowe,
- dżemy, miód oraz
- produkty, do których dodawany jest cukier – jogurty, kefiry, maślanki owocowe, serki homogenizowane, desery mleczne (w produktach mlecznych naturalnych występuje cukier mleczny naturalny, czyli laktoza, która również wpływa na cukier poposiłkowy).
To te produkty odpowiadają za to, jaka wartość glikemii będzie widoczna na glukometrze po 1 godz. od rozpoczęcia posiłku (wtedy należy zmierzyć poziom cukru po posiłku). To one mają największy wpływ na glikemię, ale też nie chodzi o to, by je eliminować.
Glukoza jest podstawowym składnikiem energetycznym dla matki, jak i dla dziecka. Stąd, należy produkty te spożywać w każdym posiłku, w małych porcjach. W ten sposób zapewnimy stały dopływ glukozy dla naszego organizmu i dla organizmu dziecka, a poza tym zmniejszamy ryzyko pojawienia się dużych wahań glikemii (po dużych porcjach cukier narasta mocniej, więc jeśli produkty węglowodanowe rozłożymy na porcje, nie będziemy obserwować dużych wahań glikemii).
Co więcej, spożywając produkty węglowodanowe w każdym posiłku, zmniejszamy ryzyko pojawienia się ciał ketonowych w moczu. Ciała ketonowe to uboczny produkt produkcji glukozy (główny składnik energetyczny) z tkanki tłuszczowej. Obecność ciał ketonowych nie jest korzystna, ponieważ zakwasza organizm matki i dziecka, a ponadto stanowi objaw głodowania organizmu. Nie ma leku eliminującego ciała ketonowe, należy zatem zadbać o odpowiednie spożycie węglowodanów.
Jaki chleb przy cukrzycy ciążowej?
Pacjentki poradni diabetologicznych często pytają, jaki chleb przy cukrzycy ciążowej powinny jeść. Kiedy w diecie pojawiają się takie produkty jak: wafle ryżowe, pieczywo chrupkie, chleb z obniżoną zawartością węglowodanów, czy chleb bez mąki, to zmniejsza się ilość spożywanych i wchłanianych węglowodanów, a ryzyko pojawienia się ciał ketonowych w moczu znacznie wzrasta. Przy cukrzycy ciążowej nie warto jednak jeść białych pszennych bułek – o wiele lepszy jest pełnoziarnisty chleb, po którego spożyciu stężenie glukozy jest niższe i wolnej spada, a uczucie sytości utrzymuje się dłużej. Białko i tłuszcz a dieta przy cukrzycy ciążowej
Po spożyciu produktów białkowych i tłuszczowych cukier nie wzrasta w ciągu godziny od rozpoczęcia posiłku (wtedy wykonujemy pomiar). Do tych grup produktów zaliczamy mięsa, ryby, jaja, sery, masła, oliwy, oleje roślinne, śmietany, majonezy, orzechy, pestki dyni i słonecznika. Dodatek produktów białkowych i tłuszczowych obniża indeks glikemiczny posiłku. Dlatego warto, by każdy posiłek był posiłkiem mieszanym zawierającym węglowodany, białka i tłuszcze. W takim przypadku stabilizujemy glikemię poposiłkową.
Posiłki w diecie dla ciężarnej z cukrzycą
Ważne jest nie tylko, co jeść przy cukrzycy ciążowej, trzeba bowiem zwrócić nie mniejszą uwagę na właściwe planowanie i komponowanie posiłków.
Ważne wskazówki:
- Im później zjedzone śniadanie, tym wyższe wartości cukru.
- Poziom cukrów po śniadaniu często jest zbyt wysoki – należy wówczas jeść niewielkie I śniadanie (np. 1 kanapka), a dopiero po pomiarze zjeść drugą część I śniadania.
- Posiłki powinny być spożywane co 3 godziny (nie jest wskazana dłuższa przerwa), ale można jeść częściej – zależy to od poczucia głodu, dlatego też posiłków w ciągu dnia może być nawet i 8.
- Warto spożywać posiłki przygotowane na bazie węglowodanów złożonych z niskim IG, białka i tłuszczu – wtedy IG posiłku obniża się, a wchłanianie węglowodanów jest spowolnione dzięki dodatkowi białka i tłuszczu.
- Bardzo ważne jest spożywanie tuż przed snem (ok. 22.00 – 23.00) II kolacji, zawierającej produkty zbożowe, które zabezpieczą przed wystąpieniem ciał ketonowych. Obecność ciał ketonowych badana jest rano w moczu przy pomocy specjalnych pasków.
Stosując się do powyższych wskazówek, łatwiej zmierzyć się z wyzwaniem, jakie niewątpliwie stanowi dieta cukrzycowa w ciąży. Przepisy kulinarne łatwo bowiem dostosować, jeśli wiemy, jakich zasad przestrzegać oraz jaki efekt chcemy osiągnąć.
Autor: Milena Kuzaka – Trener osobistych pomp insulinowych, Edukator diabetologiczny, Dietetyk w Poradni Diabetologicznej, Instytut Matki i Dziecka
