Dyslektyk ma problem z koordynowaniem ruchów i ustalaniem kierunków. Kiedy jest już dorosłym człowiekiem, nie umie się dwa razy podpisać tak samo. Miewa więc kłopoty na przykład w urzędach czy w banku. To trudne do wyobrażenia, ale to trochę tak, jakby praworęczny mógł pisać tylko lewą ręką. A to tylko czubek góry lodowej dyslektyka.
Termin dysleksja opisano pierwszy raz w 1968 roku w USA na Światowej Konferencji Neurologów. Tam sformułowano definicję: dysleksja to zaburzenie, które przejawia się niemożnością opanowania umiejętności czytania i pisania mimo dobrej inteligencji i dobrych warunków środowiskowych. W Polsce zaczęto mówić o dysleksji w latach 70.
Dysleksja rozwojowa
Dysleksja pojawiająca się u dzieci, jest nazywana dysleksją rozwojową. Z nią związane są:
- dysortografia – trudności w opanowaniu poprawnej pisowni, w tym popełnianie błędów ortograficznych;
- dysgrafia – czyli brzydkie pismo;
- dyskalkulia – trudności z liczeniem.
Dysleksja dosięga 10–15% polskich uczniów, a nasilona 3–4%. Czterokrotnie częściej dysleksję obserwuje się u chłopców, niż u dziewczynek. Przeciętnie w każdej klasie jest 3–4 dzieci dyslektycznych, ale w niektórych regionach Polski nie ma ich wcale, gdyż nie zostali zdiagnozowani. Wynika to z niewiedzy nauczycieli i rodziców, a także z braku dostępu do poradni.
Czy dysleksja jest dziedziczna?
Odpowiadając na pytanie, czy dysleksja jest dziedziczna, należy wskazać, że zaburzenie to częściej występuje u dzieci rodziców dyslektyków. Szwedzcy naukowcy zidentyfikowali gen, którego uszkodzenie zwiększa prawdopodobieństwo dysleksji. Zapewne to nie jedyny gen odpowiedzialny za tę wadę, ale inne są jeszcze do odkrycia.
Neurolodzy biorą pod uwagę także przyczyny nabyte. Zaliczają do nich mikrourazy mózgu i centralnego układu nerwowego, które miały miejsce w okresie płodowym, w czasie porodu lub tuż po nim.
Dysleksja u dzieci: jak dostrzec objawy
Objawy dysleksji u dzieci, już w wieku wczesnoszkolnym, są widoczne gołym okiem i dość jednoznaczne. Rodzice najbardziej zauważają błędy w zeszytach, mylenie liter, brzydkie pismo, które nie trzyma się wyznaczonych linii. Są jednak już wcześniejsze sygnały wskazujące na ryzyko dysleksji u dzieci, niż te obserwowane w wieku wczesnoszkolnym. Pojawiają się one we wczesnym dzieciństwie.
Niektórzy rodzice podkreślają, że ich dziecko jest bardzo sprawne ruchowo, bo nie raczkowało, a od razu zaczęło chodzić. To może być właśnie pierwszy sygnał problemu – bowiem dziecko nie ćwiczyło ruchów naprzemiennych. Podobnie, gdy dziecko (najczęściej chłopiec) zaczyna późno mówić i z trudnością buduje zdania. Rodzice tłumaczą sobie wówczas, że chłopcom to się zdarza.
Dysleksja u dzieci: inne objawy
Do innych objawów dysleksji u dzieci zaliczamy:
- problemy z orientacją kierunkową (mylenie prawo – lewo);
- brak dominacji jednej strony ciała (dziecko oburęczne lub praworęczne, przez dziurkę patrzy lewym okiem, nastawia lewe ucho);
- zaburzenia uwagi, pamięci (nie pamięta dni tygodnia, pór roku, ma trudność w zapamiętaniu wierszyka);
- niesprawność w ruchu, a także manualna, zwłaszcza u chłopców: kłopoty z zapinaniem guzików, sznurowaniem butów, myciem rąk, jedzeniem za pomocą sztućców, utrzymaniem równowagi, nauką jazdy na rowerze, grą w piłkę;
- małpi chwyt – za mocne lub za słabe przyciskanie ołówka;
- nadruchliwość, impulsywność, niezrównoważenie emocjonalne;
- trudności w budowaniu z klocków, układaniu puzzli;
- przekręcanie wyrazów, wady wymowy (dziecko sepleni, nie wymawia “r”, jąka się);
- w szkole zapisywanie liter od prawej do lewej lub w odbiciu lustrzanym, zmienianie przedrostków i przyimków, przestawianie głosek, przekręcanie słów.
Dysleksja u dzieci a prawa dziecka
Każde dziecko, niezależnie czy jest w wieku wczesnoszkolnym, czy starsze, z trudnościami w pisaniu i czytaniu, ma prawo skorzystać z pomocy i diagnozy w poradni psychologiczno – pedagogicznej. Opinia poradni musi być rzetelna, poparta wynikami przeprowadzonych testów, aktualna i przekazana szkole nie później niż do końca września roku szkolnego, w którym odbywa się np. egzamin. Wszystko po toby wszelkie wskazania zostały uwzględnione w przypadku ucznia.
W zależności od wydanej przez upoważnioną poradnię opinii, dyslektyk ma prawo do:
- przedłużenia czasu egzaminu o połowę;
- czytania zadań na głos przez nauczyciela;
- pisania w oddzielnej sali;
- zmiany czcionki wydruku w arkuszu pytań;
- pisania drukowanymi literami;
- zaznaczania odpowiedzi bezpośrednio na arkuszach, bez przepisywania pytań.
Podstawą takich praw jest Rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 21 III 2001 roku, zmienione 4 IV 2002 r. (Dz.U. nr 29/2001, p. 323 z późniejszymi zmianami). Zgodnie z nim: nauczyciel ma obowiązek dostosować wymagania do wady ucznia (to nie znaczy, że znacznie je zmniejszyć), uwzględnić opinię poradni i respektować jej zlecenia. Przy egzaminach na studia opinie nie są honorowane, bo nie ma przepisów, które by to regulowały.
Diagnoza dysleksji: jak pomóc dziecku z dysleksją?
Nie można wierzyć stwierdzeniom, że u dziecka jest „za wcześnie na diagnozę” lub „wyrośnie z tego”. Z dysleksji się nie wyrasta, ale można i nawet trzeba ją korygować. A więc jak pomóc dziecku z dysleksją? Skuteczne działanie ws. dysleksji u dzieci, zależy od wczesnego jej wykrycia i kompetentnej, rzetelnej terapii, ćwiczeń.
Aby upewnić się, że chodzi o dysleksję, pedagog i psycholog, muszą najpierw wykluczyć inne przyczyny trudności szkolnych, tj.:
- wady słuchu i wzroku;
- niedorozwój umysłowy (biologiczne);
- oraz opóźnienia wynikające z zaniedbań wychowawczych w domu (społeczne) lub niewłaściwego nauczania (poznawcze).
Same popełnianie błędów, to nie zawsze dysleksja u dzieci. Te znajdujące się w wieku wczesnoszkolnym, mają prawo do błędów, a nawet na tych błędach – się uczą. A jak rozpoznać dysleksję u dzieci?
