Cukrzyca u dziecka: jak ją rozpoznać?

17 maja 2022

Cukrzyca u dzieci to choroba, którą możemy określić mianem nowej epidemii, jaka panuje nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Niepokojące jest to, że liczba nowych zachorowań na cukrzycę nieustannie wzrasta. Aby nie wyrządziła ona dużych szkód w organizmie, niezbędne jest jej wczesne wykrycie i odpowiednie leczenie. Aby można było rozpoznać u dziecka cukrzycę, trzeba podkreślić, że występują jej różne rodzaje, których zarówno objawy, jak i przebieg jest inny.

Rodzaje cukrzycy u dziecka

Cukrzyca insulinozależna

Cukrzyca typu 1, czyli cukrzyca insulinozależna (dawniej nazywana cukrzyca młodzieńczą) to choroba, w której procesy autoagresji organizmu powodują, że komórki trzustki (komórki Beta) przestają produkować insulinę. Ten rodzaj cukrzycy występuje u dzieci najczęściej.

W cukrzycy typu 1, trzustka nie produkuje w ogóle insuliny, dlatego musi być ona podawana z zewnątrz. Powoduje to, że cukier (glukoza) nie jest przyswajany do komórek i krąży we krwi.

Podwyższony cukier we krwi u dziecka, utrzymujący się przez dłuższy czas, jest bardzo niebezpieczny i może prowadzić do wielu groźnych powikłań. Dlatego tak ważne jest, aby rozpoznać cukrzycę u dziecka jak najszybciej to możliwe.

Cukrzyca nieinsulinozależna

Cukrzyca typu 2, czyli cukrzyca nieinsulinozależna, dawniej określana cukrzycą wieku dorosłego (dziś, niestety występująca coraz częściej z powodu epidemii otyłości w młodym wieku), jest chorobą metaboliczną.

W tym typie cukrzycy, insulina jest produkowana przez trzustkę, ale komórki są oporne na jej działanie. Otyłość lub nadwaga, zła dieta i brak ruchu to główne czynniki ryzyka wystąpienia tej choroby, również w młodym wieku. Pierwsze objawy cukrzycy typu 2 u dziecka nie są tak gwałtowne jak w przypadku cukrzycy typu 1. To jedyny rodzaj cukrzycy u dzieci, któremu można zapobiec.

Niestety, czasy w jakich przyszło nam żyć, czyli epidemia COVID i związane z nią zdalne nauczanie, kwarantanny, izolacje, brak dostępu do obiektów sportowych, zaczęły skutkować tym, że cukrzyca typu 2 – choć nie tylko ona – coraz częściej występuje u coraz młodszych dzieci.

Cukrzyca typu MODY

Oprócz typowej cukrzycy typu 1 i typu 2 są również inne, mniej znane rodzaje cukrzycy. Należy do nich m.in. cukrzyca typu MODY. Powoduje ją mutacja pojedynczych genów, w wyniku której dochodzi do uszkodzenia komórek beta produkujących insulinę.

Joanna Płoska

Edukator cukrzycy, Certyfikowany trener osobistej pompy insulinowej, Pielęgniarka diabetologiczna w Poradni Diabetologicznej, Instytut Matki i Dziecka

Ekspert radzi:

Cukrzycę typu MODY rozpoznaje się najczęściej u nastolatków i młodych dorosłych. Ten rodzaj cukrzycy nie występuje często, ale w zależności do rodzaju uszkodzonego genu istnieje kilkanaście typów tej choroby. Cukrzyca MODY może przebiegać łagodnie i być leczona jedynie dietą. Jednak jej przebieg może być też bardziej gwałtowny, podobnie jak w cukrzycy typu 1. Wtedy niezbędne jest podawanie insuliny z zewnątrz.

Jakie są pierwsze objawy cukrzycy u dziecka?

Cukrzyca zwykle nie rozwija się podstępnie. Kiedy poziom cukru we krwi szybko rośnie, organizm zaczyna się przed nim bronić i wysyła szereg niepokojących objawów. Jednak trzeba zwrócić uwagę na to, że to objawy cukrzycy typu 1 u dzieci rozwijają się szybko i gwałtownie, nawet w ciągu kilku tygodni. Natomiast objawy cukrzycy typu 2 są mało specyficzne i mogą nawet rozwijać się latami.

Niestety nie ma sposobu, aby uchronić się przed cukrzycą typu 1. Jednak rozwojowi cukrzycy typu 2 u dziecka można zapobiec, poprzez odpowiednie odżywianie i regularną aktywność fizyczną. Jakie objawy powinny Cię zaniepokoić? Na co powinnaś zwrócić uwagę, żeby nie przegapić pierwszych objawów cukrzycy u Twojego dziecka?

Pierwsze objawy cukrzycy:

Zwiększone pragnienie i częste oddawanie moczu

Jeśli zauważysz, że Twoje dziecko non stop pije, albo pije więcej płynów niż wcześniej (nawet tych, których wcześniej nie lubiło), a dodatkowo często wstaje w nocy, to już powinna zapalić Ci się czerwona lampka. Oczywiście, jeśli taka sytuacja zdarzy się raz, czy dwa i zwiększone pragnienie jest uzasadnione (np. jest upał i każdy z nas odczuwa wówczas zwiększone pragnienie) to nie ma żadnego powodu, aby od razu wpadać w panikę.

Jeśli jednak zauważyłaś zmianę, która trwa już jakiś czas i nie jest w żaden sposób uzasadniona, a wręcz jest to dla Twojego dziecka również uciążliwe, to upewnij się, czy nie towarzyszą temu jeszcze inne, niżej wymienione objawy cukrzycy u dzieci.

Chudnięcie mimo normalnego apetytu

Twoje dziecko nagle, bez żadnej wyjaśnionej przyczyny, traci kilogramy i przy tym dużo pije? A przy tym, często wstaje w nocy do toalety? To może być jeden z pierwszych objawów świeżo rozwijającej się u niego cukrzycy typu 1.

Zmęczenie

Twoje dziecko, nagle z energicznego, pełnego życia, staje się ciągle senne, zmęczone i nie mające na nic ochoty i siły? Zabawy, przyjemności, które wcześniej sprawiały mu radość, teraz już go nie cieszą? To również może być jeden z objawów cukrzycy. Insulina to hormon, który przenosi glukozę do krwi, dzięki czemu dostarcza energię całemu organizmowi. W przypadku cukrzycy i braku insuliny cały ten proces jest zaburzony. Niepokojące jest także zmęczenie, które występuje u dziecka w ciągu 1-2 godzin, po spożyciu posiłku z dużą ilością węglowodanów. Może to świadczyć o podwyższonym poziomie cukru (glukozy) we krwi u dziecka po posiłku.

Senność

Czy Twoje dziecko coraz częściej przysypia w dzień? Może zdarza mu się również zasnąć w sytuacjach, w których wcześniej było to nie do pomyślenia? To również jeden z wielu objawów cukrzycy.

Odwodnienie

Możesz je rozpoznać po tym, że Twoje dziecko ma suche, spierzchnięte usta (oczywiście wykluczając to ze zmianą pogody, bo przy zimnej, mroźnej czy wietrznej pogodzie usta często mogą być spierzchnięte i to nie jest wówczas objawem cukrzycy). Podobnie jeśli zaczynają tworzyć się zajady w kącikach ust, których wcześniej nie było, to również to, w połączeniu z innymi objawami, może wskazywać na podwyższony cukier (glukozę) we krwi u dziecka.

Trudności w nauce, rozkojarzenie, brak koncentracji lub drażliwość

Problemy w szkole, przedszkolu. U dzieci starszych można zauważyć nielogiczne odpowiedzi na pytania np.: nauczyciela, niegrzeczne zachowanie czy agresję w stosunku do nauczycieli, rówieśników czy trudności w nawiązaniu relacji z rówieśnikami.

Inne objawy:
  • nieprzyjemny, „dziwny”, słodkawy zapach acetonu z ust;
  • skurcze w nogach;
  • nawracające infekcje, zakażenia, zapalenia zewnętrznych narządów moczowo-płciowych, u małych dzieci zapalenie skóry pieluszkowe;
  • osłabienie ostrości widzenia.

Rozwój cukrzycy a kwasica ketonowa

Jeśli brak insuliny u dziecka występuje długo, a rodzice przed dłuższy czas nie zauważają opisanych powyżej objawów lub bagatelizują je, to dochodzi wówczas do rozwoju kwasicy ketonowej, czyli stanu zagrażającego życiu.

Objawy kwasicy to:

  • narastające osłabienie i senność;
  • ból brzucha;
  • nudności, wymioty;
  • przyspieszony, pogłębiony oddech;
  • zaburzenia świadomości;
  • śpiączka.

Typ cukrzycy a występujące objawy

Pierwsze objawy cukrzycy typu 1 u dziecka mogą pojawić się, gdy dziecko jest osłabione. Przykładowo, mogą one wystąpić niedługo po przebytej niedawno grypie, anginie czy przeziębieniu.

Objawy cukrzycy typu 2 są inne. Często dużo trudniej je zauważyć lub mogą też w ogóle nie występować. Cukrzyca typu 2 występuje głównie u dzieci z nadwagą i otyłością.

Najczęściej występujące objawy cukrzycy typu 2 to:
  • trudno gojące się rany, swędząca skóra;
  • często nawracające zakażenia i infekcje;
  • występująca senność, zmęczenie albo wręcz przeciwnie – rozdrażnienie.

Oprócz podwyższonego poziomu cukru u dziecka, mogą pojawić się też spadki cukru i związane z tym napady głodu, których przyczyną jest insulinooporność i następczy wyrzut insuliny.

Zwracaj uwagę na to, co mówi Twoje dziecko i na każdą zmianę jego zachowania, nie bagatelizuj niepokojących objawów. Często po prostu sama czujesz, że coś jest nie tak, nie zwlekaj wtedy z wizytą u lekarza.

Jak sprawdzić czy dziecko ma cukrzycę?

Joanna Płoska

Edukator cukrzycy, Certyfikowany trener osobistej pompy insulinowej, Pielęgniarka diabetologiczna w Poradni Diabetologicznej, Instytut Matki i Dziecka

Ekspert radzi:

Aby sprawdzić czy Twoje dziecko ma cukrzycę, nie wystarczą tylko objawy wskazujące na jej wystąpienie. Podstawowym badaniem jest sprawdzenie poziomu cukru (glukozy) we krwi. Jeśli obawiasz się, że Twoje dziecko ma cukrzycę, bo występują u niego objawy opisane wyżej, udaj się do lekarza pierwszego kontaktu, który zleci wykonanie badań z krwi potwierdzających jej wystąpienie. Podwyższona glukoza (cukier) u dziecka może występować na czczo lub w dowolnej porze dnia.

Normy cukru we krwi:

  • Prawidłowy cukier (glukoza) we krwi u dziecka powinien mieścić się w granicach 70-99mg/dl.
  • Cukier powyżej 99 mg/dl oznacza jedynie podwyższony cukier (glukozę) u dziecka.
  • Jeżeli cukier (glukoza) oznaczona w dowolnej porze dnia, niezależnie od pory spożytego posiłku, przekracza lub jest równa 200 mg/dl i występują objawy cukrzycy wymienione wyżej, to wówczas rozpoznawana jest cukrzyca.
  • Jeśli cukier (glukoza) na czczo sprawdzony dwukrotnie przekracza lub jest równy 126 mg/dl  (niezależnie od pory ostatnio spożytego posiłku, wysiłku fizycznego czy pory dnia) również rozpoznawana jest cukrzyca.

Diagnostyka cukrzycy

Test obciążenia glukozą (OGTT)

Do rozpoznania cukrzycy, w uzasadnionych przypadkach, wykonuje się również doustny test obciążenia glukozą (OGTT). Jeśli cukier (glukoza), po 2 godzinach doustnego testu OGTT, przekracza bądź jest równa 200 mg/dl także rozpoznawana jest cukrzyca. Testu OGGT nie wykonuje się, jeśli można rozpoznać cukrzycę wcześniej. A ma to miejsce, gdy występuje podwyższony cukier we krwi u dziecka w badaniu przeprowadzanym na czczo (dwukrotnie) lub o dowolnej porze dnia.

Podejrzewając cukrzycę typu 1, u dzieci rzadko wykonuje się test OGTT, ponieważ w większości przypadków objawy są gwałtowne i nasilone. I takie dodatkowe dostarczenie cukru, w trakcie testu, mogłoby jedynie wyrządzić więcej szkód niż pożytku. W przypadku trudności w rozpoznaniu cukrzycy, można wykonać test OGTT kilkakrotnie (raz w roku) aż do ustalenia rozpoznania (u dzieci z cukrzycą typu 2 lub z nadwagą czy otyłością).

Oznaczenie markerów cukrzycy

Przydatne w rozpoznaniu cukrzycy może być również oznaczenie markerów cukrzycy, czyli:

  • autoprzeciwciał przeciwwyspowych przeciwko dekarboksylazie kwasu glutaminowego,
  • przeciwciał przeciwko fosfotazie tyrozynowej,
  • autoprzeciwciał przeciwinsulinowych
  • i/lub odsetka hemoglobiny glikowanej (HbA1c).

W rozpoznawaniu cukrzycy nie zalecane jest jednak rutynowe oznaczanie HbA1c. Aby rozpoznać cukrzycę u dziecka, pomocne może być oznaczenie stężenia insuliny lub peptydu C na czczo. W cukrzycy typu 2, wyniki te będą prawidłowe lub zwiększone, a w cukrzycy typu 1 obniżone.

Badania genetyczne

Aby rozpoznać cukrzycę monogenową, w tym wymienioną wcześniej cukrzycę typu MODY, konieczne są badania genetyczne.

Joanna Płoska

Edukator cukrzycy, Certyfikowany trener osobistej pompy insulinowej, Pielęgniarka diabetologiczna w Poradni Diabetologicznej, Instytut Matki i Dziecka

Ekspert radzi:

Zdarzają się przypadki, że podwyższona glukoza (cukier) u dziecka stwierdzona zostanie przypadkowo, albo w przebiegu ostrego zakażenia, urazu czy stresu bez występujących objawów cukrzycy. W takiej sytuacji nie powinno się rozpoznawać cukrzycy i może, choć nie musi, być to sytuacja przejściowa. Często to właśnie stres, podobnie jak wspomniane wcześniej osłabienie, może spowodować szybsze ujawnienie się pierwszych objawów cukrzycy typu 1.

Zachowaj czujność 

Aby wcześnie rozpoznać cukrzycę, trzeba być wyjątkowym czujnym i w porę zauważać wszystkie niepokojące zmiany w zachowaniu dziecka. Rodzicom dzieci, u których problem cukrzycy jest znany (bo np. choroba ta występowała w rodzinie) jest zdecydowanie prościej rozpoznać pierwsze objawy cukrzycy u dziecka.

W przypadku cukrzycy typu 2 może być trudniej, ale jej wystąpieniu można wcześniej zapobiec.

Zwróć uwagę na:
  • to, jak odżywia się Twoje dziecko;
  • czy nie ma złych nawyków żywieniowych;
  • czy jego masa ciała jest prawidłowa.

Bardzo ważna jest również regularna aktywność fizyczna. Bezczynne patrzenie w ekran komputera czy smartfona, połączone ze złą dietą, mogą w dużej mierze przyczynić się do nadwagi, lub otyłości, a następnie do rozwoju cukrzycy w wieku późniejszym

Autor

Joanna Płoska

Edukator cukrzycy, Certyfikowany trener osobistej pompy insulinowej, Pielęgniarka diabetologiczna w Poradni Diabetologicznej, Instytut Matki i Dziecka

Dofinansowanie UE
Informujemy, iż w celu realizacji usług dostępnych w naszym serwisie, optymalizacji jego treści oraz dostosowania serwisu do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych użytkowników. Pliki cookies można kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszego serwisu internetowego, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż użytkownik akceptuje stosowanie plików cookies. Więcej informacji zawartych jest w polityce prywatności serwisu.
Akceptuję